6 həftədən çox davam edən İkinci Qarabağ Müharibəsi Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi şəraitə gətirib çıxartdı. Azərbaycan ordusunun  Azərbaycanın suveren ərazisindəki 3 on illik Erməni işğalınını uğurlu hərbi əməliyyatlar bitirməsi nəticəsində Türkiyə  artıq Cənubi Qafqazda baş verən hadisələrdə iştirak edən danılmaz bir geosiyasi amilə çevrildi.

Qısa müddətli Qarabağ müharibəsi Cənubi Qafqazın tarixində yeni bir səhifə açdı,  regionun taleyi Rusiya və Türkiyə tərəfindən birgə qərarlaşdırıldı.

Azərbaycan Silahlı Qüvvələri azad etdikləri torpaqlardakı mövqelərində qalmaqda davam edərkən Rusiya Sülhməramlıları kontingenti artıq Dağlıq Qarabağda və Laçında yerləşdirilib. Bununla belə, Azərbaycan ictimaiyyətində Rusiyanın sülhməramlı qüvvələrinin Qarabağdakı sülhdə gələcək rolu barədə şübhələr çoxdur.

Eurasia Diary Amerikalı politoloq və yazar, eyni zamanda Birləşmiş Ştatların Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) və Dövlət Departamentinin keçmiş analitiki Pol Qobldan Cənubi Qafqazda ikinci Qarabağ prosesləri ilə bağlı müsahibə alıb.

-İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycan, Ermənistan və Rusiyanın birgə imzaladığı bəyənnamə ilə başa çatdı. Sənədin 2-ci maddəsinə görə, Rusiya sülhməramlı qüvvələri bölgədəki atəşkəsin qorunması missiyası çərçivəsində Dağlıq Qarabağdakı təmas xətti və Laçın bölgəsindəki dəhliz boyunca fəaliyyət göstərəcək. Fikrinizcə, Rusiyanın sülhməramlı kontingentinin yerləşdirilməsi Dağlıq Qarabağın münaqişə zonasında gələcək proseslərə necə töhfə verəcək?

- Rus sülhməramlılarının mövcudluğu beynəlxalq hüququ pozur, çünki Moskva bütün inkarlarına baxmayaraq, Ermənistanda hərbi bazası olub Azərbaycanda olmadığı üçün münaqişənin iştirakçısıdır. Eyni zamanda, Türkiyənin də ən azından  monitorinq mərkəzində iştirakı bu qayda pozuntusunu yüngülləşdirə bilər çünki Türkiyə bu münaqişədə Azərbaycanın tərəfindədir. Buna şübhə ilə yanaşmağa bir çox səbəblər olmasına baxmayaraq, ümid edirəm ki, atəşkəs təmin olunacaq. Sülhməramlı kontingentlər, İrəvanla Bakı arasında daha çox birbaşa danışıqlar aparmaq üçün inam yaratmağa kömək edə bilərlər.

- Bəzi ekspertlər İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinin Cənubi Qafqazın taleyinin Rusiya və Türkiyə tərəfindən təyin olunmasına gətirib çıxaracağına inanırlar. Bu mövzuda fikriniz nədir?

- Mən bu müqaviləni sülh razılığı olaraq deyil, hər iki tərəfin əbədi birlikdə yaşamağa hazır olduğu müqavilələrə razı olmaq yerinə mübarizəni dayandırmağə qəbul etdikləri bir barışıq kimi görürəm. Mənim təxminim budur ki, hər iki tərəf gələcəkdə çox fərqli qaynaqlardan istifadə edərək bu və ya digər şəkildə razılığı dəyişdirməyə çalışacaq. Azərbaycan Ermənistandan daha güclü mövqeyə malikdir, lakin ermənilər uzun müddətdir ki, düşmənlərinə hücum etmək üçün nizamsız münaqişə növlərindən istifadə etmək kimi biri adətə sahibdirlər.

- İkinci Qarabağ müharibəsinin bitişindən sonra Ermənistanın daxili siyasətində hansı dəyişiklikləri proqnozlaşdırırsınız?

-İki önəmli mövzu: Birincisi, əksər Ermənilərin təslimiyyət kimi gördüyü şeyi qəbul edən Paşinyan hücuma məruz qalacaq. Böyük ehtimalla hakimiyyətdə qalacaq lakin çox zəifləyəcək. İkincisi, ermənilər indi Rusiyanın onların qoruyucusu olmayacağını yaxşı görə bildiyinə görə İrəvan mənim fikrimcə başqa bir güclü müttəfiq axtarmağa başlayacaq. Çox seçim yoxdur. Güman edirəm ki, diqqətlərini Fransa və İrana yönəldəcəklər.

- Qarabağ Sülh Müqaviləsinin 9-cu maddəsinə əsasən, Azərbaycanın qərb bölgələri ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında Ermənistanın cənub bölgələrindən keçən, 20 il əvvəl təklif etdiyiniz Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı həll planının bir hissəsinə bənzər bir dəhlizin yaradılması planlaşdırılır. Sizin fikrinizcə, yaxın gələcəkdə dəhlizin yaradılması realdır mı?

Təxminən 30 il əvvəl belə bir dəhlizi müdafiə edən biri kimi inanıram ki, bu Bakının suveren şəkildə ərazi tənzimləməsində böyüməsi üçün yaxşı bir fürsətdir. Mən həm də inanıram ki, Prezident Əliyevi qüvvələrinin DQ-da hərbi qələbəyə bu qədər yaxın olduğu bir vaxtda dayanmağa sövq edən, belə bir dəhlizin vədi idi. Azərbaycanla Naxçıvan arasında birbaşa quru əlaqəsinə sahib olmaq Bakının böyük siyasi və geosiyasi qələbəsidir. Artıq azərbaycanlılar ölkələrinin bir hissəsindən digərinə keçmək üçün İran vizası almağa ehtiyac duymayacaq və Ankara ilə daha da yaxın əlaqələr qura biləcək mövqedə olacaqlar.