Dekabrın 10-da Azərbaycan Ordusunun İkinci Qarabağ müharibəsində erməni işğalçı qüvvələri üzərində qələbəsi münasibətilə Bakıda böyük parad keçirildi. Parada Türkiyə Prezidenti və Türkiyənin əsgər heyəti də qatıldı. Bundan sonra Azərbaycan və Türkiyə arasında qardaşlıq əməkdaşlığının möhkəmləndirilməsi üçün yeni imkanların açılmasına yönəlmiş mühüm sənədlərin imzalanma mərasimi təşkil edildi.
Eurasia Diary, Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı diplomatik münasibətlərin perspektivləri barədə TRT Dünya Araşdırmalar Mərkəzinin tədqiqatçısı Turan Qafarlı ilə müsahibə aparıb.
- Sizcə, Ankaranın İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycanın qələbəsinə verdiyi töhvə Türkiyənin Cənubi Qafqaz bölgəsində yeni geosiyasi aktor olmasına səbəb oldu?
- Hesab edirəm ki, Türkiyə həmişə Cənubi Qafqazda aktor olub. Ancaq indi yeni reallıq yaranıb. Türkiyə Azərbaycanı əvvəlki illərdən fərqli şəkildə və daha yaxşı yanaşma ilə dəstəklədi. Həqiqətən də, Türkiyənin dəstəyi sərhədsiz idi, lakin daha çox diplomatik dəstəyə söykənirdi. Ankara Ermənistanı dəstəkləyən Rusiyaya qarşı tarazlaşdırıcı rol oynayacaq və inşallah Türkiyənin rolu gözlənildiyindən daha artıq olacaq. İstənilən halda, Türkiyə bir əsrdən sonra yenidən bölgədəki proseslərin fəal iştirakçısına çevrilib və indi Azərbaycan özünü hər zamankindən daha təhlükəsiz hiss edə bilər.
- Türkiyə və Azərbaycan hökumətləri tərəfindən imzalanan sənədlərə görə, türk şirkətləri azad edilmiş ərazilərin yenidən qurulmasında iştirak edəcəklər. Türk şirkətlərinin Qarabağdakı bərpa proseslərindəki iştirakında potensial rolunu necə qiymətləndirirsiniz?
- Düşünürəm ki, Türkiyə şirkətləri münaqişə sonrası yenidənqurma işində mühüm rol oynayacaq. Erməni işğalı nəticəsində Azərbaycanın şəhər və kəndləri dağıntılara məruz qalıb. İndi ölkə, qaçqınlar həmin ərazilərə qayıtmazdan əvvəl bölgəni bərpa etmək üçün infrastruktur şirkətləri ilə birlikdə çalışmalıdır. Buna görə bu vəziyyətdə Türkiyə təcrübəsindən və keyfiyyətindən yararlanmaq olduqca vacibdir. Digər tərəfdən, Türkiyə ilə biznes əlaqələrini inkişaf etdirmək üçün yaxşı imkandır. Noyabrda Türk Dünyasının, xüsusən Türkiyənin iş adamları, Türk Şurasının koordinasiyası ilə Bakıya gəldilər. Bu səbəbdən bu layihələrin yaxın gələcəkdə daha böyük naliyyətlərə yol açacağını düşünürəm.
- Bilirsiniz ki, Türkiyə və Azərbaycan Xarici İşlər nazirləri tərəfindən imzalanan vacib sənədlərdən biri də viza və pasport rejiminin ləğvi və hər iki tərəfin vətəndaşlarına səyahət zamanı şəxsiyyət vəsiqələrindən istifadə etməsi ilə bağlıdır. Bu addımın Türkiyə ilə Azərbaycan arasında qarşılıqlı əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi üçün əsas hədəf olacağını düşünürsünüzmü?
- Bu razılaşma qarşılıqlı etimadın səviyyəsini göstərən mühüm amildir. Türkiyə vətəndaşları şəxsiyyət vəsiqələri ilə artıq bəzi ölkələrə səyahət edə bilirlər, buna Ukraynanı nümunə göstərmək olar. Buna görə də, nəhayət, Azərbaycanla eyni etimadın qurulması müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Bunu gömrük, ticarət və turizm sahələrində daha geniş iqtisadi əməkdaşlıqla davam etdirmək olar. Həmçinin bu ideoloji baxımdan vacibdir. Müasir tarixdə ilk dəfə Azərbaycan və Türkiyə vətəndaşları qarşılıqlı təmasları bu cür asan şəkildə həyata keçirəcəklər. Bu, məsafə baxımdan adi vətəndaşlar və xüsusilə də Naxçıvan azərbaycanlıları üçün geniş imkanlar yaradacaq. Ümumilikdə Azərbaycandan Naxçıvana yeni dəhlizin nəzərdə tutulması və Bakı-Tbilisi-Qars kimi infrastruktur layihələri Azərbaycan və Türkiyəni əvvəllər heç olmadığı kimi bir araya gətirəcək.
- Türkiyə və Azərbaycan rəsmiləri, həmçinin iki ölkə arasında media sahəsində əməkdaşlığın inkişafına dair Anlaşma Memorandumunu imzaladılar. Ümumiyyətlə, Türkiyə ilə Azərbaycanın media qurumları arasındakı qarşılıqlı əlaqələri necə qiymətləndirirsiniz?
- Qarabağ müharibəsinin, xüsusən də Türkiyə mediasında işıqlandırılması bizə bir millətin mövqeyini dünyaya çatdırmaq üçün medianın nə qədər vacib olduğunu göstərdi. Türkiyə mediasının münaqişə dövründəki rolu danılmazdır. Bu Anlaşma Memorandumu bu əlaqələrin inkişafına kömək edəcəkdir. Bundan əlavə, bu, Azərbaycan mediasının türk həmkarları ilə birlikdə çalışaraq özünü inkişaf etdirməsinə kömək edəcək. Digər tərəfdən, Türkiyə mediasında mümkün anti-Azərbaycan mövqeyini tənzimləyəcək. Beləliklə, reallığa çevrilmiş fantastik bir fürsətdir. Ümumilikdə, Azərbaycan bu Anlaşma Memorandumundan çox şey qazana bilər və Türk media konqlomeratlarının və TRT ictimai yayım şirkətinin peşəkarlığından nümunə götürə bilər.
- Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri, işğaldan azad edilmiş ərazilərdən keçərək Ermənistan ərazisindən Naxçıvana və oradan İğdıra gedən yeni qaz kəmərinin inşasını müzakirə edirlər. Sizcə, Ermənistanla Azərbaycan arasında dayanıqlı barışıq prosesi olmadığı halda bunu necə həyata keçirmək olar?
- Sözügedən boru kəməri bu ilin əvvəlində planlaşdırılır və yayda tender elan ediləcək. Əslində boru kəməri yeni dəhlizdən keçməyəcək və bunun Ermənistanla heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu, Naxçıvanın İran qazından asılılığını azaldacaq. Beləliklə, Azərbaycandan Türkiyəyə TANAP və digər boru kəmərləri ilə göndərilən Azərbaycan qazı yeni tikilən İğdır-Naxçıvan boru kəmərindən Naxçıvana da yönəldiləcək.
Müsahibəni aldı: Yunis Abdullayev
Tərcümə etdi: Gülnar Səlimova
