Rusiyanın Müdafiə naziri Sergey Şoyqunun Qazaxıstanın “Tengrinews” agentliyinə müsahibəsində Türkiyənin Qarabağda vəziyyəti mürəkkəbləşdirən rolu olmasına işarə etməsi maraq doğurur.
Şoyqu bildirib ki, Dağlıq Qarabağ çox mürəkkəb əməliyyatdır. O, Türkiyənin prosesə cəlb edilməsinin də vəziyyəti "mürəkkəbləşdirən amil" olduğunu deyib. Və tənzimlənmə prosesində çox şeyin Türkiyə ilə Rusiyanın münasibətlərindən asılı olduğu fikrini əlavə edib.
Rusiyanın müdafiə nazirinin sözlərinə görə, bu gün Dağlıq Qarabağda əldə olunan nəticə budur ki, birincisi, adamlar bir-birini öldürməyi dayandırıblar. İkincisi, Azərbaycan və Ermənistanın artıq ikitərəfli təmaslar qurmasının və bir-birləri ilə danışmasının vaxtı çatıb.
O, həmçinin İranı nəzərdə tutaraq, “habelə yeni oyunçular, köhnə qonşular öz təklifləri ilə ortaya çıxır”deyə qeyd edib.
Eurasia Diary-nin Rusiya müdafiə nazirinin bəyanatı ilə bağlı suallarını Ukraynalı diplomat və politoloq Vadim Tryuxan cavablandırıb.
Rusiya nə üçün Türkiyənin Qarabağdakı prosesə cəlb edilməsini vəziyyəti mürəkkəbləşdirən amil hesab edir?
- Burada iki aspekt var. Birincisi, Rusiya müdafiə nazirinin Türkiyə ilə münasibətlərin mövcud xarakterini qiymətləndirməsi özlüyündə təəccüb doğurur. Nə də olsa, bu ümumiyyətlə ordunun deyil, diplomatların səlahiyyətindədir. Göründüyü kimi, bu, Moskva-Ankara xətti boyunca təmasların ciddi hərbiləşdirilməsindən xəbər verir. İkincisi, cənab Şoyqunun, ilk növbədə, “Rusiyanın Türkiyə ilə birgə əməliyyatı” ilə əlaqəli istifadə etdiyi terminologiya Kremlin istədiyini gerçəklik kimi göstərməsini büruzə verir. Axı, əslində, xüsusilə 44 günlük, Azərbaycan-Ermənistan müharibəsinin ilk həftələrində birgə fəaliyyətdən söhbət gedə bilməzdi. Rusiya tərəfinin Türkiyəni "mürəkkəbləşdirən amil" rol oynadığını deməsi, açıq-aşkar küskünlüyə və eyni zamanda, Türkiyənin faktiki olaraq Qafqaza girməsi səbəbiylə Rusiyanın çarəsizliyinə dəlalət edir.
Türkiyə olmasaydı Rusiya Qarabağ münaqişəsinin tənzimləməsini hansı formada həyata keçirə bilərdi?
- Türkiyə Azərbaycanı dəstəkləməsəydi, böyük ehtimalla Rusiya bunu KTMT çərçivəsində öhdəliklərin yerinə yetirilməsi zərurəti ilə əsaslandıraraq Ermənistanın tərəfini tutacaqdı. Kremlin metodları hər kəsə bəllidir, bombalanmış Hələbin və ya birinci və ya ikinci Rusiya-Çeçenistan müharibələri zamanı Qroznının çəkilmiş fotolarına baxmaq kifayətdir.
“Qarabağ məsələsində Türkiyə ilə Rusiyanın münasibətlərindən çox şey asılıdır” deyəndə o nəyi nəzərdə tutur?
- Əslində bu sözlərin arxasında Moskvanın "bunu təkrarlaya bilərəm" deyərək Azərbaycanı şantaj etmək istəyi dayanır. Ancaq bu təhdidlərdən ən azından indiki məqamda çox da qorxmamalısınız. Kreml bacarsaydı, Azərbaycanla Ermənistan arasında son müharibənin ilk günlərindən müdaxilə edərdi. Bundan əlavə, bu, güclülərlə bir səviyyədə olmaq arzusunun olduğunu da göstərir. Və Rusiya təbliğatçılarının və ya Vladimir Putinin adından danışan məmurların nə dediklərindən asılı olmayaraq, bu vəziyyətdə güclü olanın Rusiya deyil, Türkiyə olduğu ortaya çıxdı.
Əslində, Ərdoğan Putinin Ermənistan ordusunu tam məğlubiyyətdən qurtaran tanınmış Üçtərəfli Bəyanatı ilə razılaşaraq nüfuzunu qorumasına imkan verdi. Və burada Rusiyanın "həlledici" rolunu deyil, türklərin və azərbaycanlıların şərq müdrikliyini görə bilərsiniz.
İran Rusiya üçün Qarabağla bağlı proseslərdə maneədirmi?
- Çətin ki. Hazırda iranlıların kifayət qədər problemləri var, onlara bircə bu məsələdə aktiv rol oynamaqları yetmirdi. Buna baxmayaraq, Rusiyanın, xüsusən də Moskva-Tehran-Pekin xətti boyunca ən yeni üçlü ittifaq qurmağa çalışması ilə əlaqədar olaraq Tehranla normal münasibətlərini davam etdirməsi vacibdir.
Rusiya müdafiə naziri bildirib ki, Azərbaycan və Ermənistanın artıq ikitərəfli təmaslar qurmasının və bir-birləri ilə danışmasının vaxtı çatıb. Sizcə bu prosesin başlaması üçün vaxt çatıbmı? Axı yaralar hələ açıqdır.
- Bir çox beynəlxalq münaqişələrin həlli tarixi göstərir ki, ikitərəfli səviyyədə dialoq ən təsirli üsuldur. Beynəlxalq vasitəçilər tərəfləri müharibəni bitirməyə məcbur edə bilərlər. Ancaq barışığa zorla nail olmaq mümkün deyil. Fransa ilə Almaniya arasında, Polşa ilə Almaniya arasında, Ukrayna ilə Polşa arasında, Portuqaliya ilə İspaniya arasında bəzən əsrlər boyu davam edən, uzun müddət düşmənçilik aparan bir çox digər ölkələr arasında bu olub. Ancaq ikitərəfli dialoq üçün doğru vaxt, peşəkar yanaşma (tarixçilərin tarix, siyasətçilərin siyasət, iqtisadçıların iqtisadiyyat barədə düzgün yanaşması və s.) və ardıcıllıq tələb olunur. Kiçikdən başlamaq lazımdır - tam həcmli ticarəti bərpa edərək, infrastrukturu yenidən quraraq və tədricən siyasi, tarixi və digər problemlərin həllinə keçməliyik. Azərbaycan və Ermənistan bir çox cəhətdən maraqları üst-üstə düşən iki qonşu dövlətdir – söhbət ilk növbədə, sülh şəraitində yaşamaq istəyindən və müasir problemlərin öhdəsindən gəlmək, yoxsulluğun aradan qaldırılması, koronavirus COVID-19 və s. səbəb olduğu pandemiya və bu kimi problemləri həll etmək istəyindən gedir.
Gülnar Səlimova
