Türkiyənin siyasət arenası yenidən çalxalanmaqdadır. Baş Prokurorluq PKK tərəfdarı kimi tanınan, hətta PKK-nın siyasi qolu adlandırılan HDP-nin (Xalqların Demokratik Partiyası) bağlanması tələbi ilə Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edib.
Qeyd edək ki, HDP-nin terroru dəstəkləməsi ilə bağlı zaman-zaman Terkiyə siyasətində məsələ qaldırılıb. Partiyanın lideri Səlahəddin Dəmirtaş bu günün özündə belə, terrora dəstəkdə təqsirli bilinərək həbsdədir. Bundan əlavə, partiyanın digər üzvləri də terrora dəstəkdə suçlanırlar. Bəs görəsən bu günə qədər təhlükəli siyasət aparan partiya niyə bağlanmayıb və onun fəaliyyətinə məhz indi xitam verilməsi nəzərdə tutulur?
Məsələ ilə bağlı İstanbul Universitetinin Beynəlxalq Münasibətlər üzrə doktorantı, beynəlxalq münasibətlər üzrə analitik Teymur Qasımlı Eurasia Diary-yə müsahibəsində ətraflı fikir bildirib.
- HDP-nin PKK terroruna dəstək olduğu barədə dəfələrlə bildirilsə də, partiyaya qarşı indiyədək heç bir ciddi tədbir görülməyib. HDP-nin bağlanması ilə bağlı bu gün məsələ qaldırılması hansı zərurətdən doğur? Bu günədək bu qərarın verilməsinə nə mane olurdu?
- HDP-nin (Xalqların Demokratik Partiyasının) bağlanması tələbi hər zaman gündəmdə olub. Bu partiyanın bağlanması tələbinin əsas səbəbi terrorla arasında məsafə qoymaması olub. Buna baxmayaraq, HDP hər zaman PKK-nı müdafiə edərək, bu təşkilatın Türkiyədə baş verən terror hadisələri ilə əlaqəsinin olmadığını bildirib və bu barədə iddiaları qəsdən rədd edib. İndi isə keçək əsas məsələyə: Nə üçün HDP-nin bağlanması məhz indi tələb olunur. Əvvəla, 15 iyun hərbi çevriliş cəhdindən sonra AKP-MHP birliyi meydana gəldi. Qeyd edim ki, MHP lideri Dövlət Baxçalı hər zaman HDP-nin bağlanmasını tələb edib. Bu üzdən də D.Baxçalı R.T.Ərdoğanla hər görüşəndə HDP-nin bağlanması məsələsini qaldırıb. Lakin Ərdoğan bir çox incə nüansları nəzərə alaraq hər dəfəsində Baxçalının istəyini yerinə yetirməyib.
Məlumdur ki, Türkiyədə siyasi proseslər hər gün dəyişir. Həm daxili, həm də xarici siyasətdə Ərdoğana qarşı təzyiqlər var və davam edir. Bunun üçün də Ərdoğanın bu kimi siyasi təzyiqlərə qarşı etibarlı müttəfiqə ehtiyacı var. Aydındır ki, Ərdoğan MHP kimi müttəfiqi itirmək istəmir. Ona görə Baxçalının HDP-nin bağlanması ilə bağlı istəyinə sonda hə dedi. Düşünürəm ki, HDP-nin bağlanması tələbi MHP lideri Dövlət Baxçalının istəyilə baş verib.
- Sizcə HDP-nin bağlanması nə qədər realdır?
- Hazırda 600-səhifəlik iddia hazırlanıb. Həmin iddiada HDP-nin bölgələr üzrə idarə heyəti və təşkilat sədrlərinin adları yer alır. Məhkəmə partiyanın fəaliyyətinin dayandırılması barədə qərar verməsə belə, düşünürəm ki, ən azından HDP-nin dövlət büdcəndən maliyələşdirməsi dayandırıla bilər. Bundan başqa, HDP idarə heyətinin siyasi üzvləri həbs oluna və ya siyasi sanksiyalarla üzləşməsi ehtimalı var. Çünki təcrübə göstərir ki, bu günə qədər PKK-ya dəstək verən digər partıyalar da bağlanıb.
- Türkiyədə milli azlıq olan kürdlərin bu mümkün qapanmaya reaksiyası necə ola bilər?
- Bu günə qədər Türkiyədə 25 siyasi partiya bağlanıb. Bunların 9-u kürdlərin hüquqlarını qoruduqlarını iddia edən partiyalar olub. Türkiyə vətəndaşı olan kürdlər buna həmişə səbir və təmkinlə cavab veriblər. Bu zəmində Türkiyədə hər hansı böyük qarşıdurmalar olmayıb. Bundan başqa, Türkiyə vətəndaşı olan kürdlərin hamısı HDP-ni dəstəkləmir. Onların arasında müxtəlif partiyalara səs verənlər və hətta idarə heyəti tərkibində olanlar var. Hətta MHP-nin siyasi elitasında kürd kökənli şəxslər mövcuddur.
- PKK-ya həmişə dəstək olan ABŞ və Aİ-nin bu məsələyə münasibəti necə ola bilər?
- Türkiyə qarşı kəskin bəyanatlar, hətta qətnamələr ola bilər. ABŞ və Avropa İttifaqının atacağı addımlar Türkiyəyə artıq məlumdur. Ancaq düşünürəm ki, bunun Türkiyəyə hər hansı ciddi təsiri olmayacaq. Çünki Türkiyə bu günə qədər bu işlərdə böyük təcrübə əldə edib.
- HDP-nin bağlanmasınin ölkədə terrorun alovlanmasına gətirib çıxaracağı ehtimalı nə qədərdir?
- PKK kimi bir təşkilatın qurulması niyyəti 1973-ci ildə meydan gəlib. PKK rəsmən 1978-ci ildə Diyarbəkirin Licə bölgəsində qurulub. Qurulmasından altı il sonra - 1984-ci ildə ilk silahlı terroru həyata keçirib. Türkiyə dövləti bu günə qədər peşəkar olaraq terrorla mübarizə aparıb və qalıb gəlib. O üzdən də HDP-nin bağlanması Türkiyədə hər hansı gizli terrorun alovlanmasına gətirib çıxara bilməz. Bundan başqa, HDP bağlansa belə, sabah başqa bir adla yenə də fəaliyyət göstərəcəyi ehtimalı var.