XXI əsrin acı taleyini yaşayan Suriya yenidən döyüş meydanına çevrilir. Uzun illərdən bəri Suriyanı qana bürüyən silahlı çəkişmələrin bir nömrəli səbəbi sayılan Bəşər Əsədin rejimi daxildəki silahlı qüvvələrin qəzəbinə gəlib. Vaxtilə Qərbin dəstəyi ilə yaradılan Əl-Qaidə silahlı qruplaşmasının yetirməsi olan “Tovhid” diviziyası, hazırda Suriyada Əsəd rejimini yerlə bir etmək üçün ciddi hazırlıq keçir. Bu hazırlığın məhz indi reallaşmasının səbəbi isə Bəşər Əsədin hakimiyyətdən qopmaq istəməməsidir.  

May ayının 26-da prezident seçkilərinə hazırlaşan Suriya ölkəyə yeni nəfəs gətirmək niyyətindədir. Lakin hakimiyyətdə kötük atmış köhnə rejim hələ də postu təhvil vermək niyyətində deyil. Bu dəfə də seçkilərdə namizədliyini irəli sürəcəyini bəyan edən Əsəd,  “Tovhid” diviziyasını alternativ variantlara əl atmağa vadar edib. Seçim isə çevrilişdir. 

Məsələ ilə bağlı Orta Şərq Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Sədrəddin Soltan Eurasia Diary-yə müsahibə verib. 

- Suriyada Əsəd rejimini devirmək üçün “Tovhid” diviziyası adlanan qüvvələr səfərbər olmağa başlayıb. ABŞ-ın bu qüvvələrin fəallaşmasında nə dərəcədə rolu ola bilər?

- İlk öncə qeyd edim ki, Suriyada baş verənlərin əsas səbəbi Bəşər Əsədin hakimiyyətdə qalmasıdır. Buna baxmayaraq Əsəd mayın 26-da Suriyada keçiriləcək prezident seçkilərində yenidən öz namizədliyini irəli sürmək niyyətindədir. Bu isə Suriyada azacıq da olsa, dəyişiklik tərəfdarı olan qüvvələri ciddi narahat edir. 

Şübhəsiz ki, seçkilər keçirilərsə, Rusiya və İranın ortaq müdafiə etdiyi Əsəd yenidən prezident seçilə bilər. Bu da Moskva və Tehran tərəfindən onun yenidən legitimliyinin tanınması ilə müşayiət olunacaq. Artıq hadisələr də göstərir ki, onun hakimiyyətdən getməsinin tək yolu silahlı çevrilişdir. Belə olan təqdirdə “Tovhid” diviziyasının səfərbər olması normal bir haldır. 

Qeyd edim ki, “Tovhid” diviziyası əvvəllər Əl-Qaidə təşkilatı ilə birgə fəaliyyətdə olub və hazırda onun davamçılarından sayılır. Əgər bir halda ki, Əl-Qaidəni Qərb özü formalaşdırıb, o zaman “Tovhid” diviziyasının da arxasında ABŞ-ın dayandığına şübhə etməməliyik. Onu da əlavə edim ki, istənilən halda Suriyada bütün silahlı qruplaşmaların arxasında dayanan qüvvələr yiyəsiz deyillər. Hər birinin arxasında onlara dəstək verən aparıcı dövlətlər dayanır. O ki qaldı “Tovhid” diviziyasına, onları nəyinki ABŞ, hətta Səudiyyə Ərəbistanı və ya BƏƏ-də müdafiə etmiş ola bilər.  

- İran Rusiyanın hava qüvvələrini Suriya üzərində müdafiə edəcəyini bildirib. Suriyadakı gərginliyin ABŞ və Rusiya-İran hərbi birliyi arasında səhra savaşına gətirib çıxarması nə dərəcədə realdır?

- Bunu birmənalı olaraq deməliyəm ki, nə Rusiya, nə də İran ABŞ-la və yaxud da NATO qüvvələri ilə səhra müharibəsi etməyəcək. Bu üç dövlətin üçü də, Suriyada, Yəməndə, Liviyada, İraqda və digər yerlərdə hibrid müharibələri aparırlar. O üzdən də İranın Rusiya ilə birləşərək ABŞ-a qarşı hərbi əməliyyatlar keçirməsi heç bir halda inandırıcı deyil. Bu cür fikirlər Ukrayna məsələsində də səsləndirilirdi. Məsələn, bəziləri düşünürdü ki, Rusiya ABŞ-la dəniz müharibəsi başlayacaq, amma ortada bir şey yoxdur. Eləcə də İran bu mövzuda ABŞ-la açıq müharibə edə bilməz. Belə olan təqdirdə, bu hər bir tərəf üçün perspektivlərin şübhə altına düşməsi və ən pis halda hakimiyyətin sonu deməkdir. 

- Ötən gün baş verən terror hadisəsinin Türkiyə sərhədinə yaxın baş verməsi Türkiyə üçün təhdid mesajı ola bilərmi?  

- Türkiyə sərhədinə yaxın ərazilərdə terror hadisələrinin törədilməsinin bir tək səbəbi var, o da orada yaşayan xalqı qorxu və vahimə altında saxlamaqdır. Bununla onlar çalışırlar ki, oradakı əhalini yerlərindən perik salaraq ərazini boşaltsınlar. Digər tərəfdən, bu Türkiyəyə məcburi köçkün axınını sürətləndirmək məqsədi daşıyır. Lakin Türkiyə ordusu Suriyanın sərhəddə yaxın həmin ərazilərində davamlı hərbi əməliyyatlar keçirir və dövlət sərhədinin təhlükəsizliyini, eləcə də oradakı əhalinin əmniyyətdə yaşamasını təmin edir.     

O üzdən də Türkiyə sərhədinə yaxın ərazilərdə baş verən hadisələr Türkiyə ərazi bütövlüyünə təhdid olsa da, bunun qarşısı uğurlu anti-terror əməliyyatları nəticəsində alınır. 

Elnur Ənvəroğlu