Mayın 20-də Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzində onlayn videoformatda keçirilən “Cənubi Qafqaz: Regional inkişaf və əməkdaşlıq perspektivləri” adlı müzakirələrdə Prezident İlham Əliyev bir sıra maraqlı açıqlamalarla çıxış edib.

İlham Əliyev tədbir iştirakçıları olan keçmiş xarici ölkə başçıları və diplomatların suallarını cavablandırarkən, Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri, Qarabağdakı hazırkı vəziyyət, region dövlətləri arasında qarşılıqlı münasibətlər, yaxın gələcəkdə reallaşması gözlənilən regional və beynəlxalq iqtisadi layihələr barədə fikirlər səsləndirib. Prezidentin çıxışında diqqətçəkən əsas məqamlar Rusiya sülhməramlılarının nəzarət etdiyi Azərbaycan ərazilərində yaşayan erməni əhalisinin sayı, Ermənistan cəmiyyətinin Azərbaycanın yaratdığı yeni reallığa uyğunlaşmasının vacibliyi, Ermənistanın Azərbaycanla münasibətləri bərpa edəcəyi təqdirdə beynəlxalq və regioanal layihələrdə iştirakının mümkünlüyü ilə bağlı oldu. 

Politoloq Zaur Məmmədov Eurasia Diary-yə müsahibəsində bu məsələlərlə bağlı mövzunu şərh edib.

- Zaur bəy, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin toplantısında Prezident İlham Əliyev Qarabağda 30 min erməni sakinin yaşadığı ilə bağlı fikir səsləndirdi.  Qarabağdakı ermənilərin sayı barədə prezidentin dəqiq rəqəm söyləməsi gələcək üçün hansı mesajı verir?

- Prezident İlham Əliyev tərəfindən Qarabağ ərazisində yaşayan ermənilərin sayının 30 min göstərilməsi Ermənistan mediasında ciddi səs-küy doğurub. Ermənistan mətbuatı 30 min rəqəmini kəskin şəkildə inkar edir. İndiyə kimi erməni siyasi dairələri də, Rusiya sülhməramlıları da bir neçə dəfə Qarabağ ərazisində yaşayan əhali sayının 50-60 min arasında olduğunu iddia ediblər. Əlbəttə, bu iddialar həqiqətə uyğun deyil. Bundan başqa bizdə məlumatlar var ki, Qarabağda hərbi əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra bir çox erməni ailələri yaşadıqları ərazini tərk edərək Ermənistana qayıdıblar. Xankəndi və ətraf ərazilərdə yaşayan ermənilərin də pandemiya başa çatandan, sərhədlər açılandan sonra həmin yerləri kütləvi şəkildə tərk edəcəkləri gözlənilir. Cənab prezident də sözügedən rəqəmi doğru olaraq səsləndirib. Ümumiyyətlə, səsləndirilən sayın da zaman keçdikcə azalacağını ehtimal edirik.

- Prezident İlham Əliyev bildirdi ki, Ermənistan cəmiyyəti  Azərbaycanın yaratdığı yeni reallığa uyğunlaşmalıdır. Sizcə, bu “uyğunlaşma” prosesini aparmaq üçün Ermənistan hakimiyyətində lazım olan siyasi iradə varmı?

- Ermənistan hakimiyyəti öz əhalisini yeni reallığa uyğunlaşdırmaq üçün rasional siyasət aparmalıdır. Hazırda Ermənistan müxalifətində təmsil olunan qüvvələrin hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə o siyasətin aparılacağını gözləmək mümkün deyil. Çünki həmin qüvvələr 30 il ərzində hakimiyyətdə olduğu dönəmdə, Ermənistan yalnız Azərbaycanfobiya, Türkfobiya ilə məşğul olub, erməni cəmiyyətini də bu xəstə düşüncəyə kökləyiblər. Onlar bu 30 il müddətində “böyük Ermənistan” xülyası ilə yaşayaraq, özlərini bu absurd ideologiyaya inandırıblar. İndi Ermənistan cəmiyyətinin yeganə çıxış yolu Türkfobiyadan, Azərbaycanfobiyadan, “böyük Ermənistan” xəyallarından əl çəkmək, Azərbaycanla normal münasibətlər qurmaqdan keçir.

Nəhayət, Ermənistanda başa düşməlidirlər ki, onların xilası xarici havadarlarda deyil, Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaqda, sülh sazişini imzalamaqda, pozuculuq fəaliyyətinə son verməkdədir. Dünənki tədbirdə də vurğulandı ki, Azərbaycan tərəfi bütün olub-keçənlərə baxmayaraq, Ermənistanla normal qonşuluq münasibətlərini bərpa etməyə hazırdır. Bu da Ermənistanın öz destruktiv siyasətindən əl çəkəcəyi, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyacağı halda baş tuta bilər.

- Yeri gəlmişkən, prezident İlham Əliyev “Ermənistanın iki yaxın dostu Rusiya və İranla dəmir yolu əlaqəsi olacaq. Bu yol hazırda mövcud deyil, amma bunun üçün hazırlıq gedir” fikrini də səsləndirib. Prezidentin İranı Ermənistanın yaxın dostu kimi təqdim etməsini necə şərh edərdiniz?

- Ümumiyyətlə, düşünürəm ki, özünü islam respublikası adlandıran bir ölkənin islam düşməni olan, islam abidələrini dağıdan, Qarabağdakı hərbi əməliyyatları dini müharibə kimi qələmə verərək, xristian dünyasının dəstəyini qazanmaq məqsədi güdən Ermənistanla dostluq etməsi həm müsəlman ölkələri, həm də İran cəmiyyəti tərəfindən birmənalı qarşılanmamalıdır. Bilirsiniz ki, İran son zamanlar Ermənistanla siyasi əlaqələri, qarşılıqlı səfərləri intensivləşdirir, Zəngəzur məsələsi ilə bağlı müəmmalı açıqlamalar verir. Təəssüflə deməliyik ki, İranın hakim dairələrində təmsil olunan müəyyən bir qrup Cənubi Qafqazdakı prioritetlərini Ermənistanla yaxınlaşmaqda görür. Doğrudur, 44 günlük müharibə zamanı Azərbaycanın Ermənistan ordusunu darmadağın etməsi, İranın nümayiş etdirdiyi mövqe, İrandakı erməni lobbisinin maraqlarına və nüfuzuna böyük zərbə vurdu. Nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanın Qarabağ müharibəsində qələbə qazanması və ərazilərini işğaldan azad etməsi ilə artıq Avrasiya məkanında geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyət dəyişir və bu proses hansısa ölkənin istəyi ilə dayandırıla bilməz. Yaxşı olar ki, İran da həmin proseslərin iştirakçısına çevrilsin, başqa qaranlıq niyyət güdməsin. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev də çıxışında haqlı olaraq, Ermənistanın əzəli partnyorları olan İran və Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrini məhz, Azərbaycan vasitəsilə gerçəkləşdirə biləcəyini vurğuladı. Təbii ki, Azərbaycan dövləti öz şərtlərinin təmin ediləcəyi təqdirdə bu əlaqələrin reallaşmasına imkan yaratmağa hazırdır.

Şəlalə Göytürk