Suriyada uzun vaxtdan bəri öz mövqeyini möhkəmləndirməyə çalışan Rusiya son dərəcə dirəniş göstərməkdədir. İstər qlobal, istərsə də regional problemləri demokratik və sivil qaydada həll edə bilməyən Moskva yenə iki əsas xəbərlə gündəmə daxil olub.
Mayın 25-də prezident Vladimir Putin artıq S-500 zenit-raket kompleksinin sınaqdan çıxdığını və silahlanmaya hazır olduğunu bildirib. Bundan əlavə, daim hərbi gücü ilə dünya qarşısında öyünən Rusiya bu dəfə Suriyadakı Hmeymim aviabazasına nüvə başlığı daşıya bilən, uzaqmənzilli 3 ədəd Tu-22M3 döyüş təyyarəsi yerləşdirib. Rusiya Müdafiə Nazirliyinin verdiyi məlumata görə hərbi döyüş təyyarələrinin Suriyaya gətirilməsi genişmiqyaslı təlimlərin həyata keçirilməsi, o cümlədən Aralıq Dənizi üzərindəki hava sərhədləri ilə tanışlıq məqsədi tanıyır. Rusiya Müdafiə Nazirliyi təyyarələrin qısamüddətli gətirildiyini desə də, etibarlı mənbələrdən verilən məlumata görə, hazırda Suriyadakı Hmeymim bazasında təyyarələr üçün xüsusi uçuş və eniş zolaqları inşa edilməkdədir. Bu, həmçinin, Rusiya MN-nin bazaya daha çox sayda ağır təyyarələrin gətiriləcəyi barədə verdiyi məlumatla üst-üstə düşür.
Digər diqqət çəkən bir məsələ Rusiyanın Aralıq dənizi üzərində təlimlər keçirməyə başlamasıdır. Əvvəl Qara dəniz, sonra isə Aralıq dənizə meyl edən Rusiya öz hərbi gücünü göstərir. Bəs görəsən Aralıq sahilində digər aparıcı dövlət olan Türkiyənin buna reaksiyası nə olacaq?
Bütün bu suallara aydınlıq gətirmək üçün Eurasia Diary Türkiyəli siyasi ekspert Engin Özərdən müsahibə alıb.
- Rusiya TU-22M3 tipli döyüş təyyarələrini Suriyadakı Hmeymim hərbi bazasında yerləşdirib. Məlumata görə, təyyarələr Aralıq dənizi üzərində hərbi təlimlərə başlayacaq. Rusiyanın hərbi sahədəki bu hərəkəti Türkiyə üçün təhdid sayıla bilərmi?
- TU-22M3 hərbi təyyarələri qırıcı deyil, bombardmançı təyyarələrdir, həmin təyyarələr ciddi silah və sursat daşıya bilmə tutumuna malikdir. Bu da onu göstərir ki, Rusiyanın həmin təyyarələri Suriyadakı hərbi bazasında yerləşdirməsi yaxın zamanlarda quruda hərbi əməliyyatlara başlamaq niyyətindən xəbər verir. İlk ehtimal budur ki, Rusiya İdlibdə hava və quruda əməliyyatlara başlaya bilər. Bu cür əməliyyat daha öncə Hələbdəki bombardman əməliyyatını təkrar edə bilər. Rusiyanın İdlib əməliyyatına qatılması əlbəttə ki, Türkiyədə gedən siyasi proseslərlə də paralellik təşkil edə bilər. Təbii ki, Rusiya belə bir əməliyyata başlamaq üçün Türkiyənin qismən daxildən siyasi çəkişmələr nəticəsində zəifləyəcəyi məqamı gözləyir.
İkinci ehtimal isə Rusiyanın Suriyadakı neft quyularını qorumaq məqsədilə ölkənin Aralıq dənizi boyu sərhədlərini mühafizə etməkdir.
Üçüncü ehtimala gəldikdə, Rusiyanın Livyadakı söz sahibliyini qorumaq məqsədilə hərbi əməliyyatlara başlaması ola bilər. Bütün hallarda görmək olar ki, istənilən təqdirdə Rusiya havadan böyük bir hərbi əməliyyata hazırlaşır. Ən inandırıcı versiya İdlibdə həyata keçiriləcək əməliyyatdır.
- Rusiya prezidentli V.Putin S-500 zenit-raket komplekslərinin sınaqdan çıxaraq artıq silahlanmaya hazır olduğunu bildirib. Ümumiyyətlə, Rusiyanın öz hərbi qüvvəsini aqressiv şəkildə artırmasının arxasında nə dayanır?
- Əslində, S-500 hücum məqsədi ilə deyil, sadəcə havadan müdafiə üçün hazırlanan bir raket qurğusudur. Rusiya son 3-4 ildə həmin raket sisteminin təkmilləşdirilməsi üzərində çox əmək sərf etdi. Rusiya S-500-ləri istifadə edəcəyi üçün bundan öncə S-400-ləri hərbi silahlanmadan çıxararaq Hindistan, Çin və Türkiyə kimi ölkələrə satdı. Yəni, Rusiya silahlanma ilə yanaşı, silah ticarətini də genişləndirir. Artıq köhnə hesab etdiyi S-400-ləri S-500-lərlə əvəz edir, S-400-ri isə kütləvi şəkildə satır.
- Bəs Rusiya bu silah yarışmasında nə qədər tab gətirə biləcək?
- Hazırda Rusiyanın havadan müdafiə qurğusundan tutmuş, digər hərbi texnikasına qədər olan vəziyyəti qənaətbəxş sayıla bilməz. Rusiya hələ də SU-57 təyyarələrindən istifadədə çətinlik çəkir. Digər bir problem Rusiyanın dəniz donanmasının texnoloji cəhətdən yenilənməməsidir. Bu gün Rusiyanın Sovet dönəmindən qalma bir neçə sualtı gəmisini çıxsaq, onu dənizdən təhlükəli rəqib hesab etmək olmaz. Bu üzdən, onun hərbi arsenalını gücləndirmək istəməsi başadüşüləndir. Amma Rusiyanın silahlanmaq üçün ciddi bir niyyətinin olduğu da görünmür. Hazırki dönəmdə isə Rusiya ticarətini inkişaf etdirmək üçün müdafiə qurğularının istehsalına üstünlük verməkdədir.
Elnur Ənvəroğlu
