Sözdə Türkiyə ilə dost olan, amma eyni zamanda Ankaradan da məsafə saxlamağa çalışan Taliban, Əfqanıstanda özündən başqa heç bir hərbi güc görmək niyyətində deyil. Ötən gün Taliban rəhbərinin sözçüsü Naim Vardak Türkiyə mətbuatına açıqlamasında türkləri yaxın tərəfdaş kimi qəbul etdiklərini bildirmişdi. Eyni zamanda, o, verdiyi açıqlamasında Taliban rəhbərliyinin Türkiyə əsgərlərinin Əfqanıstanda çıxarılmasını tələb etdiklərini və onların qalmasını qəbul etməyəcəklərini də vurğulayıb.
Və artıq bu proses başlanıb, Əfqanıstandakı 600 nəfər Türkiyə hərbi kontingentinin, o cümlədən türk əsgəri ilə çiyin-çiyinə dayanan Azərbaycan sülhməramlıları ölkədən çıxarılır.
Əfqanıstandakı proseslərdən narahat olan Türkiyə isə ölkədə hakimiyyət probleminin müsbət bir nəticə verməsinə ümid edir. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan diplomatların qarşısında çıxış edərkən “Taliban sözlə deyil, əməlləri ilə Əfqanıstanın müqəddəratını həll edə bilər” deyə vurğulayıb. Türkiyə rəhbərliyi Talibanla ortaq maraqlar zəminində yaxın münasibətlərə hər zaman hazır olduğunu da vurğulayır. Ortada yalnız bir sual dayanır: Görəsən Taliban Türkiyənin diplomatik yanaşmasına yetərli qarşılıq verəcəkmi?
Məsələ ilə bağlı siyasi şərhçi Mətin Məmmədli EDNews.net-ə müsahibə verib.
- Taliban Türkiyəni dini baxımdan qardaş ölkə kimi qəbul etsə də, Türkiyə ordusunun Əfqanıstanda qalmasına qarşı çıxıb. Türkiyə siyasəti tam anlaşılmayan Talibanla münasibətləri necə davam etdirəcək?
- Türkiyə sülhməramlı hərbi qüvvələrinin Əfqanıstanı tərk etməsi Talibanın ölkədə heç bir xarıcı hərbi baza qala bilməz prinsiplərinə əsaslanan dəyişməz mövqeyi ilə bağlıdır. Talibanın bu addımı artıq özünü göstərdi və məlum olduğu kimi dünən Türkiyənin sülhməramlı hərbçilərinin Əfqanıstandan təxliyyəsinə başlanıldı.
Türkiyə ilə Taliban rəhbərliyi arasında münasibətlərə gəlincə, Türkiyə və digər ölkələr Talibanın mütləq hakimiyyət olduğunu qəbul etməyə başlayıb və hesab edirəm Türkiyə Əfqanıstanda söz sahibi olan Taliban rəhbərliyi ilə maksimum münasibətləri qoruyub saxlamağa çalışacaq. Hətta Türkiyə rəhbərliyi, eləcə də XİN ümumi maraqlar naminə münasibətlərini inkişaf etdirmək niyyətində olduqlarını deyir. Bu üzdən mən Türkiyə ilə Taliban arasında yaxın perspektivdə ciddi problemlərin meydana gələcəyini gözləmirəm.
- Vaxtilə Türkiyə Əfqanıstanda qalmaqda qərarlı idi və buna ABŞ və Pakistanın da müəyyən dəstəyi var idi. Hazırda Talibanın türk əsgərlərinin ölkədən çıxarılma tələbini Türkiyənin Əfqanıstandakı siyasətinin uğursuzluğu, yoxsa Talibanla Türkiyənin daha başqa planlarının olması kimi qiymətləndirmək olar?
- Mən deməzdim ki, Türkiyə ABŞ qüvvələri Əfqanıstandan çıxdıqdan sonra orada öz hərbi qüvvələrini saxlamaqda qərarlı idi. Bu sadəcə ABŞ-ın istəyi idi ki, öz qüvvələrini Əfqanıstandan çıxardıqdan sonra onun yerinə NATO üzvü olan Türkiyə, Kabil hava limanının təhlükəsizliyini təmin etmək missiyasını davam etdirsin. Buna görə də hazırki prosesi Türkiyə siyasətinin uğursuzluğu kimi qəbul etmək doğru olmazdı. Ümumiyyətlə Türkiyə sülhməramlı missiyasını Əfqanıstanda özbaşına qərarla həyata keçirməyib. Bu qərar Türkiyənin də üzvü olduğu Beynəlxalq Sülhməramlı Koalisiyanın ortaq qərarı nəticəsində meydana gəlib. Məsələyə ayrı cür yanaşsaq, demək olar ki, burada Türkiyə heç bir şey itirmir. Sadəcə ABŞ-ın Əfqanıstanı tərk etdikdən sonra oradakı sözügedən əraziləri Türkiyə hərbi qüvvələrinə təhvil verilməsi və türk ordusunun orada qalması bir qədər müəmmalı görünürdü.
- Taliban tərəfi Türkiyənin ordusuz olaraq Kabildə təhlükəsizlik baxımdan onlara dəstək olmasını istəməsi rəsmi Ankara tərəfindən qəbul edilə bilərmi? Sizcə Taliban bu istəyi ilə nə demək istəyir?
- Talibanın bu təklifi əslində onların Türkiyəni düşmən olaraq deyil, qardaş və dost olaraq qəbul etmələrindən irəli gəlir. Hesab edirəm Türkiyə Taliban hökumətinin bu təklifini qəbul edə bilər.
Bir məqamı da nəzərə almaq lazımdır ki, Türkiyə ilə Taliban arasında münasibətlərdə Pakistanın rolu da nəzərə alınmalıdır. Çünki Pakistan Türkiyənin bölgədə ən yaxın strateji tərəfdaşıdır. Məhz elə bu baxımdan Talibanla Türkiyə münasibətləri yaxın gələcəkdə daha da inkişaf etdirilə bilər.