Bir neçə gün öncə Almaniya hökuməti “Şimal Axını 2” layihəsinin yekun işləri barədə açıqlama yaydı. Artıq istismara verilməsi üçün günləri və hətta saatlarını sayan bu iri həcmli qaz kəməri alman xalqının ümid qaynağına çevrilib. Lakin layihənin daha qısa zamanda tamamlanmaması ilə bağlı Almaniya tərəfi bir sıra səbəblər də göstərib.
Öncə qeyd edək ki, tamamlanmaq üzrə olan “Şimal Axını 2” qaz boru kəməri layihəsi Baltik dənizindən çıxaraq Almaniyanın kiçik şəhəri olan Lübminə daxil olaraq tamamlanır. Bu layihənin tamamlanmasında nəinki mərkəzi hökumət, həm də şəhərin yerli sakinləri çox maraqlıdır.
Lübmin, Almaniyanın şimal -şərq sahillərində yerləşən, 2000-dən bir az çox əhalisi olan kiçik bir şəhərdir. “Şimal Axını 1” və “Şimal Axını 2” boru kəmərləri üçün qəbul stansiyaları olduğu üçün özünü böyük infrastruktur layihələrinin və siyasi oyunların mərkəz nöqtəsi kimi görür. Qeyd edək ki, borunun sonuncu hissə bazar ertəsi günü qaynaqlanıb və tezliklə tamamlanacağı gözlənilir.
ŞA1 və ŞA2 layihələrinin faydalarından danışan və layihədə bilavasitə çalışan Lübmin şəhərinin meri Aksel Foqt bunu Almaniyada gələcək infrastruktur layihələrin təməl daşı adlandırıb. Foqt həmçinin, layihənin sürətlə tamamlanmasına mane olan siyasi qüvvələr və oyunçular barədə də söz açıb. O bildirib ki, həmin siyasi qüvvələrin ətrafdan maneələr yaratması onları narahat etmir, Avropa siyasəti, federal siyasət və hətta Amerika siyasəti Almaniya siyasətindən çox uzaqdır.
Almaniya tərəfi açıq şəkildə bildirir ki, “Şimal Axını 2”nin tamamlanmasına gedən yol o qədər də şəffaf olmayıb. Dəfələrlə Ukrayna qaz tranzitindən narahat olan Avropa bürokratları, habelə layihəni sanksiyalara məruz qoyan Vaşinqton bir çox maneələr törədərək layihədə maraqlı olan bəzi şirkətləri çəkindirib.
Hazırda nə ABŞ, nə də tərkibində olduğu Avropanın maraqlarını nəzərə almayan Almaniya qarşısında üç maneənin olduğunu deyir və ilin sonunadək Rusiya ilə əlaqəli ölkələrin problemi həll edərək qaz satışını maneəsiz həyata keçirəcəyinə böyük ümid bəsləyir. Bu addım həm də onu göstərir ki, Almaniya Rusiya qazından çox şeylər gözləyir və bunun qarşılığında Rusiyanın maraqları da mərkəzi Avropada üstünlük təşkil edə bilər. Digər məsələ isə Almaniyanın Rusiya müstəvisində Ukrayna və Vaşinqtonla bir çox siyasi məsələləri hansı formada həll edəcəyidir.
“Şimal Axını 2” ilə bağlı yaranmış vəziyyəti şərh edən ukraynalı siyasi şərhçi Vadim Tryuxan EDNews-a qısa müsahibə verib.
- Almaniya tərəfi “Şimal Axını 2” layihəsinin gecikməsindəki səbəbi Avropa və ABŞ-ın siyasi oyunlarının törətdiyi maneələrdə görür. Almaniya, tərkib hissəsində olduğu Avropa Birliyinin və ona müttəfiq olan ABŞ-ın bu kimi maneələrini nə formada dəf edə biləcək?
- Rusiyanın “Qazprom” şirkəti son borunun artıq qaynaq edildiyini açıqladı və ilk kubmetr qazı bu il oktyabrın 1-dək "Şimal Axını 2" qaz kəməri vasitəsilə nəql etmək niyyətindədir. Bununla da avropalı istehlakçılar artıq dekabrın 1-dək rus qazından yararlanmağa başlayacaqlar. Bu zaman rusların bu qaz kəmərinin ikinci qolu ilə təmin etməyi planlaşdırdıqları qazın həcmi təxminən 5,6 milyard kubmetr ola bilər.
Bu planlar gerçəkləşəcəkmi? Hazırda proqnoz vermək çətindir. Axı, indiyə qədər Almaniya tənzimləyicisi bu obyektin istismarı üçün müvafiq icazə verməyib. Bundan əlavə, qaz kəmərinin istismara verilməsi tarixi bir neçə il təxirə salınıb və əslində 2019-cu ilin sonuna qədər ŞA-2-nin inşasını başa çatdırmaq üçün ilkin planlara baxmayaraq, ən azı 2 il gecikmə olub.
Gecikmənin səbəbi, şübhəsiz ki, bu layihədə iştirak edən şirkətlərə qarşı sanksiya tətbiq edən Amerika və Avropa idi. Yeni sanksiyalar, eləcə də məhkəmə qərarları "Qazprom" üçün keçilməz maneəyə çevrilə bilər. Buna baxmayaraq, hazırda ŞA-2-ni işə salma ehtimalı olduqca yüksəkdir.
- Almaniya Rusiya qazından son dərəcə asılı olduğunu açıq şəkildə bildirir. Bu vəziyyətdən yararlanmaq istəyən Rusiya da öz maraqları üzərindən Avropa qarşısında şərtlər irəli sürə bilərmi?
- Bu tezis doğru deyil. Əslində Almaniya, bütün Avropa kimi, qazdan imtina edə bilər. Bu, əlbəttə ki, gələcəkdə, 20, maksimum 30 il sonra mütləq baş verəcək. Üstəlik, Ukrayna və Belarusdan keçən qaz ötürmə sistemlərinin mövcudluğuna baxmayaraq, ŞA-2-yə çox milyardlıq sərmayə qoymağın iqtisadi cəhətdən heç bir əsaslı səbəbi yoxdur.
ŞA-1 və ŞA-2 layihəsinin özü, 21-ci əsrin 2 məqsədi olan geosiyasi tikinti layihəsidir: 1) Qaz sektorunda Avropaya monopoliya təsiri qazanmaq; 2) Ukraynanı zəiflətmək, qaz tranzitindən qazandığı 2-3 milyard dollardan məhrum etmək.
Buna baxmayaraq, Rusiyanın mümkün qaz şantajı əks nəticələrə gətirib çıxaracaq - avropalılar yaşıl enerjiyə doğru daha sürətli hərəkət etməyə başlayacaq və tranzit dövründə başqa qaz idxal mənbələri tapacaqlar.
- Qaz müqabilində Rusiyaya yönələn Almaniya bundan sonra Ukrayna və Vaşinqtonla bir sıra ortaq siyasi məsələləri hansı formada həll edə biləcək?
- İlk baxışdan elə düşünmək olar ki, Avropanın Rusiya qazından müəyyən qaz asılılığı nəticəsində, Almaniya da daxil olmaqla şirkətləri ŞA-2 layihəsində “Qazprom”un ortaqları olan ölkələrin əl-qolunu bağlanacaq. Ancaq bu problemi daha dərindən təhlil edəndə, bu cür şübhələr dərhal aradan qalxır. Almaniya, bütün digər Aİ və NATO üzvləri kimi, Ukraynanın Aİ və NATO-ya üzv olmaq istəyində həmişə dəstək verib.
Eyni zamanda Rusiya ilə danışıqlarda işlərin hazırkı vəziyyətini nəzərə almaq lazımdır. Avropanın Rusiya qazından asılı olması və olmamasına baxmayaraq, Rusiyaya təzyiq alətləri olduqca azdır. Yalnız ruslar təcavüzü genişləndirməyə çalışdıqda, Ukrayna avropalı, amerikalı və digər tərəfdaşlarından kəskin reaksiya gözləyə bilər.
Elnur Ənvəroğlu
