23 əvvəl keçmiş Yuqoslaviya ərazisi, indiki Kosovo əyalətində etnik alban və serblər arasında başlayan qanlı qarşıdurma bir müddət idi, sakitləşmişdi. Əslində daim mübahisəli olaraq qalan Kosovo münaqişəsi Sovetlər rejiminin dağıldığı ərəfədə, 1989-cu ildə İbrahim Ruqovanın rəhbərliyi altında olan albanların Serbiya ərazisinə aid olan Kosova əyalətinə muxtariyyət tələbi etirazı ilə başladıldı. 1996-cı ildə İbrahim Ruqovanın təşəbbüsü ilə Kosovo Azadlıq Ordusu yaradıldıqdan sonra etirazlar artıq ciddi silahlı qarşıdurmaya çevrildi. Münaqişə dalğası şərqi Avropa və Balkanları bürüyərkən daha sonra beynəlxalq aləmin də nəzərini cəlb etməyə başladı və nəhayət münaqişə NATO-nun müdaxiləsi ilə Kosovoya muxtariyyət verilərək həll edildi. 

Serbiya əsasən ortodoks xristianlarından ibarət olsa da, Kosovo və Albaniyada yaşayan çoxluq müsəlmanlardan ibarətdir. Həm dini, həm də etnik olaraq qeyri-mütənasiblik albanlarla serblər arasında xüsusilə Kosovo ərazisində tez-tez sərhəd boyu münaqişələrə gətirib çıxarır. Bu cür hallar son günlər də artıq sərhəddə yaşanmağa başlayıb. Belə ki, Kosovo xüsusi təyinatlılarının sərhəddə toplanmasından narahat olan Serbiya hökuməti də ciddi hazırlıqlara başlayıb. Qeyd edək  ki, 90-cı illərdən fərqli olan Serbiya hazırda daha təkmil və güclü orduya sahib olmaqla yanaşı, həm Qərb, həm də dünyaya meydan oxuyan, eyni zamanda ona hərbi dəstək verən Rusiya ilə normal münasibətlərdədir. Lakin qarşı tərəfin də hansı qüvvələr tərəfindən müdafiə edildiyini nəzərə aldıqda, nəticə bir qədər suallar doğurmağa başlayır. Əvvəla,  keçmiş Osmanlı İmperiyası təbəəsi olan Balkanlardakı müsəlman toplumu və münaqişəyə səssiz qala bilməyəcək Türkiyə, daha sonra Qərbin müdafiə etdiyi Kosovo muxtar əyaləti. Belə olduqda Serbiya hər iki tərəf arasında kimi əsas müttəfiq olaraq seçəcək: normal münasibətdə olduğu Qərbi, yoxsa öz soyundan olan Rusiyanı? Digər bir tərəfdən bu münaqişə Rusiya ilə Türkiyəni hansısa formada qarşı-qarşıya gətirə bilərmi?

Suallara aydınlıq gətirən Türkiyəli siyasi ekspert Engin Özər EDNews.net-ə müsahibə verib. 

- Serbiya ilə Kosovo arasında gərginlik yenidən yaranıb. Hər iki tərəf ordu toplayaraq döyüş vəziyyətini alıb. ABŞ və Qərbin dəstəklədiyi Kosovo və Albaniyanın mümkün müharibəyə qoşulmaq ehtimalı nə dərəcə mümkündür?

- Bildiyiniz kimi Kosovo və Serbiya arasında Kosovskaya Metrovitça deyilən bir bölgə var. Həmin bölgəyə hər hansı bir gömrük nəzarəti olmadığı üçün Serbiya tərəfdən pasportsuz keçid mövcuddur. Həm də bilirsiniz ki, Kosova ümumiyyətlə Serbiya tərəfindən tanınmır və qeyd etdiyim ərazi də əsasən həm ticari, həm də iqtisadi olaraq Serbiyaya bağlıdır və de-fakto Serbiya ərazisi kimidir. Hətta sırf bugünkü gərginliyə səbəb olan avtomobil dövlət nömrə nişanları da Serbiyaya aiddir. Həmin ərazidə Kosovo polisi deyil, adətən xüsusi təyinatlı əsgərlər daxil olur. Və qeyd etdiyim Serbiya dövlət nömrə nişanı olan avtomobillər artıq yaranan münaqişədən sonra Kosovo ərazisinə daxil ola bilmirlər. Lakin bu sadəcə bir bəhanə olduğu üçün düşünmürəm ki, bu qədər cılız bir olay hər hansı bir böyük silahlı münaqişəyə yol açsın. Səbəb isə odur ki, həmin ərazidə NATO qüvvələrinə aid KFOR fəaliyyət göstərir. Digər tərəfdən isə hazırda Serbiyada Vuçiç hakimiyyəti Kosovonun muxtariyyətini tanımağa doğru getdiyi üçün bu cür məhəlli münaqişə hansısa silahlı müharibəyə yol aça bilməz. Əgər hansısa silahlı qarşıdurma olsa da belə, bu yalnız Metrovitça bölgəsi ilə bağlı problemin həllindən sonra Kosovonın tanınması ilə nəticələnə bilər. 

- Türkiyənin müdafiə etdiyi, vaxtilə Osmanlı tərkibində olan və müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi Kosovo və Albaniya həm Serbiya, həm də ona hərbi dəstək göndərən Rusiya ilə toqquşacağı təqdirdə bu Türkiyə ilə Rusiya arasında gərginliyə səbəb ola bilərmi?

- Əslində bu sualın cavabı bəllidir. Rusiya Serbiyada hərbi təlimlər keçməyə başlasa da bu onun Kosovoya hər hansı hərbi müdaxilə etmək niyyətində olması anlamına gələ bilməz. Hətta Rusiya yaxın altı ayda Kosovonın müstəqilliyini tanıya bilər. Bir də Rusiya yaxşı bilir ki, Kosovo sərhədləri KFOR tərəfindən mühafizə olunduğu üçün müdaxilə etdiyi an qarşısında NATO əsgərini görəcək. Lakin Serbiya Kosovonun müstəqilliyini tanıdıqda Bosniyanın tərkibindəki Serbiya Respublikasının ayrılma ehtimalı var. Bu da fikrimcə, Rusiyanın qazana biləcəyi tək şey ola bilər.

- Bir tərəfdən 90-cı illərdən fərqli olaraq Qərblə münasibətlərini düzəldən, həmçinin ordu baxımından xeyli güclənən Serbiya. Eyni zamanda, dünyaya meydan oxuyan və Serbiyanı dəstəkləyən Rusiya! Hər iki tərəflə münasibətləri normal olan Serbiya Qərb və Rusiya arasında hansı mövqeyi seçəcək? 

- Serbiya ordusu nə qədər təkmilləşmiş olsa da, o yaxşı bilir ki, rəqibi NATO-dan güc almaqdadır. Lakin Kosovonun vəziyyəti o qədər də kafi deyil. Kosovo bir çox ölkələr tərəfindən tanınsa da, Metrovitça ərazisinə tam sahib ola bilmir. Məhz bu açıq qalan münaqişə səbəbindən nə Serbiya, nə də Kosovo Avropa İttifaqına və NATO-ya üzv dövlət ola bilmirlər. Serbiyaya gəlincə, hazırki Vuçiç hakimiyyəti qərb meyllidir və Aİ-yə inteqrasiya etmək üçün hər tərəfli çalışmaqdadır. Hər iki tərəf, həm Kosovo, həm də Serbiya yaxşı bilir ki, istədiklərini əldə etmək üçün ilk növbədə Metrovitça məsələsini həll etməlidir. 

Elnur Ənvəroğlu