“Putin Şimali Koreya prezidenti Kimlə “yaxın dostluğunu” tərifləsə də, bunun da bir həddi olduğunu bilməlidir. Bu sərhəd Çin prezidenti Xİ Jinpingdir. Bəzi əlamətlər var ki, Çin lideri Xİ iki müttəfiqi arasında inkişaf edən bu əlaqəni bəyənmir”.
Bu sözləri ingilis politoloq Robert Tomas Ednews-a açıqlaması zamanı qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, ABŞ və Aİ bu görüşü təhlükəli hesab edir:
“Putinin 2000-ci ildən bəri Pxenyana ilk səfəri Rusiya və Şimali Koreya üçün dostluqlarını nümayiş etdirmək şansı olub. Kim Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinə “tam dəstəyini” bəyan etməklə bunu nümayiş etdirdi. Həqiqət budur ki, Putin və Kim bir-birlərinə ehtiyac duyduqlarını düşünürlər. Müharibəni davam etdirmək üçün Putinə sursat, Şimali Koreyaya isə pul lazımdır. Amma regionda əsl güc Şimali Koreya deyil. Putin və Kim Çinin yanında dostluqlarını möhkəmləndirirlər. Bu səbəbdən Rusiya və Şimali Koreya beynəlxalq sanksiyalara məruz qalan iki ölkə olaraq həm ticarət, həm də təsir baxımından həyati bir qaynaq olan Çini təhrik etməməkdə qərarlıdır”.
Politoloq vurğulayır ki, Putinin səfəri Çin tərəfindən də qərəzli qarşılanır:
“Çinin may ayında Pekində keçirilən Xi Jinping-Vladimir Putin görüşü zamanı Çinə səfərindən dərhal sonra Rusiya liderini Pxenyana getməməyə çağırdığı barədə məlumatlar var. Görünür, Putinin Pxenyanı səfərinə qatmaq istəməsi Çin rəsmilərinin xoşuna gəlməyib. Xİ artıq ABŞ və Avropanın Rusiyaya dəstəyini dayandırması və Ukraynada müharibəni alovlandıran avadanlıqların satışını dayandırması üçün güclü təzyiq altındadır. Si Cinpin isə bu xəbərdarlıqlara məhəl qoymaya bilməz. Dünyanın Çin bazarına ehtiyacı olduğu kimi, Pekinin də böyümək və dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı mövqeyini qorumaq üçün xarici turistlərə və xarici investisiyalara ehtiyacı var. Çin indi Avropa, Tayland və Avstraliyanın bəzi bölgələrindən gələn ziyarətçilərə vizasız səyahət təklif edir. Və pandalar yenidən xarici zooparklara göndərilir. Onun yaratdığı təsəvvür daha böyük qlobal rol oynamaq və ABŞ-a meydan oxumaq istəyən Çin lideri üçün vacibdir. Xi Jinping, şübhəsiz ki, kənarlaşdırılmaq və ya Qərbin yeni təzyiqləri ilə üzləşmək istəmir. Digər tərəfdən, Moskva ilə də münasibətlərini saxlayır”.
Politoloq bildirib ki, Si Cinpin Ukraynaya müdaxiləni pisləməsə də, indiyədək Rusiyaya ciddi hərbi yardım göstərə bilməyib:
“O, may ayında Putinlə görüşündə ehtiyatlı tonda çıxış edib. Bu, Putinin onun haqqında açıq-saçıq tərifləri ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Çin həmçinin indiyədək Şimali Koreya lideri Kim Çen İnın nüvə arsenalını inkişaf etdirmək səylərini siyasi ört-basdır edib. Pekin administrasiyası dəfələrlə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Şimali Koreyaya qarşı ABŞ-ın rəhbərliyi altında sanksiyalar tətbiq etməsinin qarşısını alıb”.
Politoloq düşünür ki, Xi Jinping cəsarətli Kim Çen İnın pərəstişkarı deyil:
“Pxenyanın silah sınaqları Yaponiya və Cənubi Koreyaya acı tarixlərini bir kənara qoyub ABŞ ilə müdafiə sazişi imzalamağa imkan verdi. Gərginlik artdıqda Sakit okean sularında daha çox ABŞ hərbi gəmiləri peyda olur. Bu, Xi Jinping-in "Şərqi Asiya NATO-su" qorxusuna səbəb olur. Pekinin Pxenqanqa qarşı bu cür münasibəti Rusiyanı Şimali Koreyaya daha çox texnologiya satmağa yenidən baxmağa məcbur edə bilər. ABŞ-ı ən çox narahat edən məsələlərdən biri də bunun baş vermə ehtimalıdır. Düşünürəm ki, Rusiya bunu etsəydi, çox şey əldə etməyəcək və yəqin ki, gələcək üçün potensial problemlər yaradacaq. Şimali Koreyanın ağır silahları Putinin müharibəsi üçün təzə qan olsa da, bunun üçün raket texnologiyalarının ticarəti yaxşı bir iş olmayacaq. Putin başa düşə bilər ki, bu, Rusiyadan neft və qaz alan və dünyadan təcrid olunduğu bir vaxtda mühüm müttəfiq olaraq qalan Çini qəzəbləndirməyə dəyməz. Pxenyanın da Çinə həmişəkindən daha çox ehtiyacı var. Çin Kimin səfər etdiyi yeganə ölkədir. Şimali Koreyanın neftinin dörddə biri Rusiyadan gəlsə də, ticarətinin ən azı 80 faizi Çinlədir”.
Siyasi ekspert Çin-Şimali Koreya münasibətlərini “yanan neft lampası” kimi təsvir edir:
“Yəni Putin və Kim müttəfiq kimi görünməyə çalışsalar da, onların Çinlə münasibətləri hər iki ölkə üçün qat-qat önəmlidir. Onlar “imperialist Qərbə” qarşı açıq mübarizə aparsalar da, Rusiya və Şimali Koreya müharibə zamanı ortaqlığıdır. Onların ortaqlığı inkişaf edə bilər, amma bunu “müttəfiqlik” səviyyəsinə qaldırsalar da, hələlik bu, “qarşılıqlı maraqlara əsaslanan” münasibət kimi görünür. Putin-Kim görüşü zamanı açıqlanan təsirli görünən Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq Sazişi Pxenyanın sursat tədarükünü davam etdirə biləcəyinə zəmanət vermir. Kimin ölkəsi üçün döyüş sursatlarına ehtiyacı var, o, Cənubi Koreya ilə sərhədini təşkil edən Hərbisizləşdirilmiş Zonada cəmlənməlidir. Həmçinin Rusiya və Şimali Koreyanın fərqli əməliyyat sistemlərindən istifadə etdiyini, Şimali Koreyanın sistemlərinin keyfiyyətsiz olduğunu və getdikcə köhnəldiyini düşünürlər”.
Xəyal Ramiz
