Alin Vare sülh üzrə təbliğatçı, zorakılığa və nüvə əleyhinə mübarizə aparan fəal, beynəlxalq, qadın və uşaq hüquqları və ətraf mühit üzrə mütəxəssis, Yeni Zelandiyalı maarifçidir. O, 2002-ci ildə yaradılan Nüvə Silahının Yayılmaması və Tərksilah üzrə parlamentlərarası təşkilatın koordinatorudur. Alin Varenin "Eurasia Diary"yə müsahibəsini təqdim edirik.
Eurasia Diary: Cənab Alin, siz bu tədbiri necə qiymətləndirirsiniz və plenar iclasdan gözləntiləriniz nələrdir?
Alin Vare: Biz Berlində, beynəlxalq konqresdə vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələri ilə bir yerə toplaşmışıq. Müharibəyə xərclənən pulların elmə, təhsilə, səhiyyəyə xərclənməsinin tərəfindəyik. Biz müharibəyə ehtiyac duymayan dünya istəyirik. Planetimiz nüvə silahına görə qorxu içindədir. Biz nüvə silahını dayandırmaq üçün küçələrə axışırıq. Dünya onları durdurmalıdır.
Eurasia Diary: Dünyanın hər yerində münaqişələr baş verir. Bunun səbəbi nələrdir? Sizcə biz bu sahədə yaxşı işləmirik? Sizin buna münasibətiniz necədir?
Alin Vare: Müxtəlif fikir ayrılığı, müxtəlif maraqlar bunun arxasında durur. Sizin burda hansı yolu seçəcəyiniz çox vacibdir. Siz problemləri qorxutmaqla, mübahisə etməklə, vuruşmaqla, yoxsa danışıqlar vasitəsilə həll etmək istəyirsiniz? İnsanlar vuruşmağı, dalaşmağı və qorxuzmağı üstün tuturlar. Birləşmiş Millətlərin, Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının bu cür münaqişələri sülh yolu ilə həll etmək üçün xüsusi mexanizmləri var. Dövlətlər NATO kimi hərbi təşkilatları seçirlər. Biz burada insanlara münaqişlələrin həlli üçün sülh yolunun olduğunu xatırlatmaq istərdik.
Eurasia Diary: Sizcə, dünyada münaqişələrin artmasının mühüm səbəbi super dövlətlərin roludur, yoxsa onlar münaqişələrin artmasını dəstəkləyirlər?
Alin Vare: Burada səbəblər qarışıqdır. Bəzi böyük silah şirkətləri daha çox silah satmaq üçün müharibələrin olmasında maraqlıdırlar, bəziləri də dövlətləri qorxu içində saxlamaqda, münaqişələri şişirtməkdə maraqlıdırlar. Başqa sözlə, problemlər onlara böyük pullar verir. Bu həm də güclü olmaqla düşmən əldə edən insanların problemidir. Belə qorxunc insanlara, qorxunc ölkələrə, vilayətlərə qarşı çıxıram. İnsanlar güclü olmaq üçün acdırlar, gücün hərisinə çevriliblər və bu da sui-istifadə hallarını artırır. İnsanlar çox təəssüf ki, hərbi şirkətlərin propaqandasına qapılırlar.
Eurasia Diary: BMT qətnamələrinin həmtəsisçisi kimi, sizcə biz sülhə necə nail ola bilərik?
Alin Vare: BMT-nin münaqişələri nizamlaması üçün bir çox mexanizmləri var: vasitəçilik, danışıqlar, işin araşdırılması, məhkəmə. Bu çox yaxşıdır. Mən Yeni Zelandiyadan gəlmişəm. Bizim də Fransa ilə münaqişəmiz olub. Fransa bizim ərazilərdə nüvə silahı sınağı keçirdib. Ərazimiz terror hücumuna məruz qalıb. Biz Fransaya qarşı müharibə aparmadıq. Biz BMT-yə müraciət etdik, problemimiz həll olundu və hazırda Fransa ilə sülh şəraitindəyik. Bu cür misallar çoxdur. Barens dənizində şimal qütbünə dair Norveç və Rusiyanın ərazi mübahisəsi var idi. Onlar mübahisəni müharibə ilə həll etmədilər. Məsələ aydınlaşdırıldı. 3 il danışıqlar aparıldı. Sonda mübahisə sülhlə nəticələndi. Bu cür mexanizmlər var, insanlar bu yollar haqqında məlumatlandırılmalıdırlar ki, sülhə cəhd etsinlər.
Eurasia Diary: Artıq 25 ildən çoxdur ki, Azərbaycan torpaqları Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilib. Bununla bağlı BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsi var. Ölkəmizdə 1 milyondan çox qaçqın var və hələ də münaqişə həll edilməyib. Bizim münaqişəyə BMT qətnamələrinin heç bir təsiri yoxdur. Necə düşünürsünüz, BMT-nin bu münaqişənin həlli üçün gücü yoxdur? Biz bu problemin həlli üçün nələr etməliyik?
Alin Vare: Mən bir şeyi deyə bilərəm ki, BMT səmərəli fəaliyyət göstərə bilər. Bizim Şərqi Timor çox kiçik ərazidir. İndoneziya tərəfindən zəbt edilib, BMT İndoneziyadan oranı tərk etməyi istədi. İndoneziya çıxdı. Şərqi Timor müstəqil oldu. Biz BMT-nin bu məsələdə də fəaliyyətini görə bilərik. Azərbaycan və Ermənistan bu mexanizmlərdən hansının onlar üçün sərfəli olduğunu bilməlidir.
Müsahibəni götürdü: Fəzilət Səmədsoy
