Rusiyalı politoloq, MDB ölkələri İnstitutunun direktor müavini Vladimir Jarixin Ukraynanın MDB-dən çıxması, Rusiya Federasiyasının Belorus ilə qaz haqqında danışıqları, postsovet məkanında gedən münaqişələr, ABŞ-da seçkiqabağı kompaniya və Vladimir Putinin apardığı siyasət haqqında "Eurasia Diary"yə eksklüziv müsahibə verib.
Eurasia Diary: Vladimir Leonidoviç, siz Ukraynanın MDB-dən çıxmaq istəyini necə qiymətləndirirsiniz?
V.Jarixin: Gürcüstan tarixi öyrədir ki, kəskin siyasi addım kifayət qədər tez unudulur, amma bu addım nəticəsində yaranan narahatlıqlar uzun müddət davam edir. Sözsüz ki, Rusiya MDB-nin ən böyük və ən nüfuzlu ölkəsidir ,amma o tək deyil. Ukrayna MDB-dən çıxaraq, Rusiya ilə problemlər yaşayacaq və buna nail olur da, amma onun həmçinin Azərbaycanla, Mərkəzi Asiya ölkələriylə, kifayət qədər sıx münasibətləri olan Belorus ilə münasibətlərində problemlər yaranacaq. Bu isə Ukraynanın özünü cəzalandırması deməkdir. Bu birincidir məsələdir.
İkinci, yenə də Gürcüstanın təcrübəsi var. Məsələ ondadır ki, MDB ölkələri Gürcüstanın MDB-dən çıxmağına icazə verdi, amma Rəsmi Tiflisin MDB ölkələri ilə imzalanan müqavilələr qüvvədə qaldı. Yəni Gürcüstan vizanın tətbiqi, diplomların və iş təcrübəsinin qarşılıqlı tanınması ilə ilə bağlı yeni müqavilə bağlamadı.
MDB-dən çıxma mədəni boşanmadır. Ukrayna MDB-dən çıxandan sonra müaqavilələr qüvvədən düşür və hər ölkə ilə ayrı-ayrılıqda müqavilə bağlanmalıdır. Bu da uzun məsələdir. MDB-dən çıxışın elə də siyasi dəyəri yoxdur, çünki MDB siyasi təşkilat olaraq uzun müddətdir ki, fəaliyyətini dayandırıb. Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı(KTMT) deyil, Asiya üzrə iqtisadi təşkilat deyil, bu region üzrə olan bir təşkilatdır.
MDB-ın sonuncu dəfə atdığı siyasi addım 1994-cü ildə Gürcüstanın Abxaziya bölgəsinə MDB-nin sülhməraml qüvvələrini daxil etməyə qərar verməsi olub. O vaxtdan heç bir siyasi addım atılmayıb. MDB hazırkı siyasi hadisələr haqqında sammitlərdə heç bir bəyanat vermir. Liderlər sadəcə öz aralarında informasiya mübadiləsi aparırlar, buna görə də bu siyasi addım tez unudulacaq, amma Ukrayna üçün kifayət qədər çox problemlər yaradacaq.
Bu Rusiyayla viza tətbiqi məsələlərinə görədir. Rusiya və Ukrayna arasında tarazlıq eyni deyil. İnsanlar Rusiyadan qohumlarıgilə gedir və Ukraynada işləyirlər. Bu halların 10-da biri alınır, 20-si yox. Sözsüz onlar bununla özlərini cəzalandıracaqlar. Minsk razılaşmalarını yerinə yetirməmək üçün belə parlaq siyasi addımlar lazımdır.
Eurasia Diary: Münaqişələrin böyük bir hissəsi MDB-də cərəyan edir , alovlanır, bunu necə qiymətləndirirsiniz?
V.Jarixin: Əslində MDB-də problemlər olduqca azdır.Onları həll etmək lazımdır, onlar çətinliklə həll edilir. Amma digər tərəfdən, bizi qınayırlar ki, biz niyə MDB sahəsində olan bu problemləri həll etmirik. Onlar bizə göstərsinlər ki, Kiprdə bu problem necə həll etdilər, Kosovo və Serbiya arasında problemi necə həll etdilər? Yəni bu cür problemləri həll etmək o qədər də sadə məsələ deyil.
Bu dini ziddiyyətlər, qaçqınların olması, sərhəddin bölünməsi ilə bağlı məsələlərdir. Bəzən siyasətlərçilər razılaşmağa hazır olurlar, amma insanlar hazır olmurlar.
90-cı illərin əvvəllərində nüvə üzrə fizik gəlib siyasətçi olanda, tarixdə kimin günahkar olub-olmadığını tapmaq istədi. Sonra başa düşdü ki, siyasət nüvə fizikası deyil, hər tərəfin özünə görə haqlı olduğu məqamlar var.
Eurasia Diary:Siz Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizama salınması haqqında nə düşünürsünüz?
V.Jarixin: Siyasətçilər hansısa bir güzəştlərə hazır ola bilər,amma ayrı yaşamağa öyrəşmiş insanlar güzəştə getməyə hazır deyillər. Əvvəlcə vuruşdular, sonra barışdılar, amma, bu halda bir-birinə qarşı dururlar və insanların arasında əlaqələr kəsilir, zamanla özgəninkiləşdirmə artır.
Bu problemi doğramaq mümkün deyil, yəni axır-əvvəl həll etmək lazımdır: sizin prezidentləriniz bir yerə yığışırlar, danışırlar, mübahisə edirlər və ayrılırlar. Yenə danışırlar. Başqa? Hansı alternativ var? Əgər hərbi alternativi götürəcəyiksə, əlbəttə hərbi baxımdan Azərbaycan Ermənistanla müqayisədə daha güclüdür.
Düz danışaq, güzəştlərə nə Ermənistan hazır deyil, nə də Azərbaycan. Hazır deyillər! Budur,indi də hazır deyillər! Bəlkə zamanla hazır olacaqlar. Başqa güzəştlər təklif etmək mümkün deyil. Çünki buna və ya o tərəfə qarşı edilən istənilən hərəkətdə güzəşt olmayacaq, bir tərəfin qələbəsilə bitəcək.
Fikir verin, məntiqlə yanaşsaq, Minsk qrupu əslində ermənilərə tərəf meyilli olmağa məcburdur. Çünki, dünyadakı ən böyük erməni diasporaları məhz bu Minsk qrupu ölkələrində - ABŞ-da, Fransada və Rusiyadadır. Amma, bununla belə, gördüyünüz kimi, Minsk prinsipləri hər 2 tərəf üçün eynidir. Yəni mərkəzdədir.
Madrid prinsipləri çərçivəsində sizin torpaqlarınızın azad olması birinci şərtdir. Ermənilər Qarabağı Azərbaycana qaytarmalıdır.
Müsahibəni daha ətraflı buradan oxuyun.
Müsahibəni götürdü: Seyran Abbaszadə
Tərcümə:Vüsalə Əlövsətqızı
