44 günlük müharibənin sona çatması ilə Ermənistan-Rusiya-Azərbaycan arasında imzalanan bəyənnaməyə əsasən Azərbaycan blokadada olan Naxçıvana Zəngəzurdan keçən dəhliz əldə etdi. Müharibənin bitməsindən və 3 tərəfli bəyənnamənin imzalanmasından 2 ilə yaxın bir zaman keçsə də, Ermənistan hələ də öz öhdəliyinə düşən Zəngəzur dəhlizini açmaq istəmir. 

Həm region dövlətləri, həm bu yolun açılmasında maraqlı olan ölkələr Zəngəzur dəhlizinin tez bir zamanda açılmasını istəyir. Qonşu dövlət İran isə digər ölkələrdən fərqli olaraq dəhlizin açılmasında maraqlı deyil. Hər dəfə Zəngəzur dəhlizinin açılması söhbəti gündəmə gələndə İranın reaksiyası birmənalı olmur, hətta ayrı-ayrı rəsmilər bəyan edirlər ki, onlar hər vəchlə buna mane olacaqlar. 

Bundan başqa Zəngəzur dəhlizinin açılmasını gecikdirən Ermənistan dəhlizdə gömrük və keçid nöqtəsi olmasını istəyir. Azərbaycan isə belə bir hal olacağı təqdirdə Qarabağda yaşayan ermənilər üçün də eyni prosedurların aparılacağını açıqlayıb. Ermənistanın sərhədlərini qoruyan Rusiya dəhlizin açılmasını və oranı 3 tərəfli bəyənnamənin şərtlərinə uyğun olaraq özləri nəzarət etmək istəyir.

Rusiyalı jurnalist və hərbi eksperti İqor Korotçenko dəhlizin təhlükəsizliyinin Rusiyanın təşkil etməsi barədə sosial şəbəkədə yazıb: “Rusiya Federasiyasının Zəngəzur nəqliyyat dəhlizi ilə bağlı mövqeyi: Zəngəzur dəhlizində heç bir erməni sərhədçi və erməni gömrük işçisi olmamalıdır.

Yalnız Rusiya FTX-nin sərhəd xidməti”.

Ednews-a açıqlama verənTürkiyəli jurnalist Güngör Yavuzaslan prosessin ləngiməsinin səbəbi kimi üçüncü tərəf ölkələri göstərib:

“Ermənistan 10 noyabr 2020-ci ildə 3 tərəfli bəyanat imzalayıb. Rusiya imzalanmış bəyanatın şərtlərini dəstəklədiyini açıqlayıb. Buna görə Zəngəzur dəhlizi açılacaq. Türkiyə və Azərbaycan bu reallığı bütün dünyaya elan etdilər. Ermənistan və Qərb ölkələri Zəngəzur dəhlizini bazarlıq predmentinə çevirməməlidirlər. Zəngəzur dəhlizinin açılması Ermənistan və bəzi 3 tərəf ölkələrin prosessə qoşulma istəyinə görə 21 aydır ki gecikir ”. 

Bundan başqa onun sözlərinə görə, Ermənilər dəhliz boyu öz qanunlarını diqtə etmək istəyir:

 “Rəsmi Yerevan Sunik vilayətinə bağlı Meğri bölgəsindən keçəcək Zəngəzur dəhlizindən istifadə edən avtomobillərin gömrük prosedurlarını həyata keçirmək istəyir. Onlar dəhliz boyu Ermənistan qanunlarının keçərli olmasını istəyir. Ancaq bu 3 tərəfli bəyənnaməyə ziddir. 3 tərəfli bəyənnaməyə görə, dəhlizdən istifadə edən maşınlar üçün heç bir gömrük postu olmamalıdır. Bu dəhliz Naxçıvana gedən bir yoldur. Rusiya sərhəd qoşunları bu dəhlizin təhlükəsizliyini təmin etməlidir. Ona görə də bu ərazidə gömrük və keçid məntəqəsi olmayacaq”. 

Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin üzvü Aqil Abbas sülh zamanı ermənilərin həmin ərazidə gömrük keçid məntəqəsi qura bilməyəcəyini deyib: 

“Ermənilər o yola keçid məntəqəsi qursa biz də qurmalıyıq. Ermənistanın bütün sərhədlərini ruslar qoruyur. Dəhliz açılsın sülh olandan sonra gömrük də qura bilərlər. Öz sərhədçisini də qoyar. Ancaq ermənilərin öz sərhədçiləri yoxdur. 

Ermənistanla İranın ən böyük alveri narkotik alveridir. İran narkotiki Ermənistan üzərindən Avropaya çıxırdı. İndi ruslar bunun qarşısın ala biləcək yoxsa yox bu başqa məsələdir. İran bu məsələdə özünü çox yekə aparmasın. Beynəlxalq qanunlar var. İndi bizə deməsələrdə Putinlə İranın prezidenti görüşəndə bu söhbətlər olub”.

Əbülfət Baxşəli