Bir müddətdir ki, İranda mövcud hakimiyyətə qarşı kütləvi xarakterli nümayişlər və etiraz aksiyaları vüsət almağa başlayıb. İranın bir çox şəhərlərində nümayişçilər və polis qüvvələri arasında qanlı qarşıdurmalar və ixtişaşlar yaşanmaqdadır.
Xatırladaq ki, İran İnsan Haqları mərkəzinin məlumatına görə, İranda etiraz aksiyalarındakı toqquşmalarda ölənləri sayı 55 -ə çatıb.
Maraqlısı budur ki, İranda kütləvi etirazların və ixtişaşların yaşandığı zaman rəsmi Tehran Ermənistan-Azərbaycan sərhədində baş verən hadisələrdən narahatlıq keçirib, rəsmi Bakıya üstüörtülü şəkildə Ermənistanın sərhədlərinin toxunulmazlığı İran hakimiyyəti üçün qırmızı xətt olduğunu və geosiyasi xəritədə hər hansı dəyişiklikliyə ciddi cavab verəcəyi ilə bağlı mesaj çatdırıb.
Bu proseslərin mətləbi ilə bağlı fikir bildirən bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, İran hakimiyyəti ölkədaxili ixtişaşları qismən yatırmaq, yəni xalqın diqqətini etirazlardan yayındırmaq üçün Cənubi Qafqazda Ermənistan vasitəsilə təxribatlar planlaşdıra bilər. Onların iddialarına görə, Azərbaycan ordusunun sərhəd ərazilərdə erməni silahlı birləşmələrinin təxribatlarına qarşı hücumedici əməliyyatlar həyata keçirdiyi halda, İran da bu bəhanə adı altında Ermənistana ordu yeridib Azərbaycanla toqquşa bilər.
Bu iddialar ilə razılaşmayan Natiq Miri Ednews-a açıqlamasında qeyd edib ki, indiki vəziyyətdə İranın daxili ictimai-siyasi vəziyyəti Tehrana Zəngəzura hərbi müdaxilə etməyə imkan verməyəcək.
“İranın bir çox şəhərlərində genişmiqyaslı ciddi etirazlar davam etməkdədir. Artıq bütün hadisələr onu göstərir ki, İran artıq böyük dəyişikliklər ərəfəsinə daxil olub. Bu baxımdan yaxın gələcəkdə etirazların hansı yöndə inkişaf edəcəyi hələlik bəlli deyil. Ola bilsin ki, etiraz xarakterli nümayişlər kütləviləşməyə və radikallığa doğru getsin, bunun baş vediyi təqdirdə isə hakimiyyət ordudan istifadə etməyə məcbur olacaq. Amma İran hakimiyyətinin başı daxili vəziyyətə qarışdığı vaxtda Qərbi Zəngəzura hərbi müdaxilə qeyri-mümkündür. Çünki İran bir neçə cəbhədə savaşmaq iqtidarında deyil, belə bir imkanları da yoxdur. Bir məqamı da nəzərinizə çatdırım ki, İranın sərhədlərin toxunulmazlığı bəhanəsi adı altında Ermənistana ordu yeritməsi ilk növbədə Rusiyanın regionda geosiyasi maraqlarına təhdid etmək deməkdir. Bunun ardınca isə Azərbaycan və strateji müttəfiqimiz Türkiyə də proseslərə cəlb olunacaq. İran regional güclərlə münaqişəyə girmək gücünə malik deyil. Ona görə də bu cür fərziyyələri qeyr-real hesab edirəm”.
Natiq Mirinin fikrincə, Ermənistanı son təxribatlara təhrik edən İran deyil, məhz Qərb ölkələri, xüsusilə ABŞ və Fransadır. Politoloq hesab edir ki, Vaşinqton və Parisin əsas məqsədi Ermənistanı Rusiya orbitindən çıxardıb Qərbə inteqrasiyasını təmin etməkdir. Amma o, həmçinin əlavə edib ki, Moskva heç bir vəchlə Cənubi Qafqazın itirilməsinə imkan verməyəcək.
Azərbaycanın Ermənistanla sərhəddə bufer zonanın yaradıcılığı ilə bağlı iddialara münasibət bildirən Natiq Miri Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq belə bir addımı atmağa hüququnun olduğunu bildirib.
“Azərbaycan bu prosesə artıq başlayıb. Təhlükəsizlik zolağının təmin edilməsinin arxasında duran əsas hədəf Qarabağ bölgəsinə qayıdacaq xalqımızın nümayindələrinin təhlükəsizliyini təmin etməkdir. Məhz bu baxımdan Azərbaycan strateji cəhətdən önəmli olan bir sıra yüksəklikləri nəzarətə götürüb. Yaxın gələcəkdə təhlükəsizlik zolağı daha da bütövləşəcək. Ortada təcavüzkar Ermənistan və onu dəstəkləyən siyasi qüvvələr olduğundan, Azərbaycan doğru qərar verərək bu kimi addımları atıb”.
Bəzi ekspertlər kimi, Natiq Miri də İranda hakimiyyət boşluğunun olduğu müddətdə ölkədə xalqlararası, xüsusilə azərbaycanlılar, farslar, kürtlər və ərəblər arasında qanlı qarşıdurmaların və lokal savaşların baş verəcəyini ehtimal edib.
“İranda yeni inqilabın baş verəcəyi hələki fərziyyədir. Çünki İranda etirazlar o qədər güclü təşkilanmayıb və onların başında duran bir lider yoxdur. Mövcud hakimiyyətin devrilməsinə hədəflənən kütləvi nümayişləri görmürük. Etirazlar sadəcə hakimiyyətin siyasətinə qarşı yönəlib. Lakin İranda etiraz dalğası təşkilati xarakter alsa və xarici qüvvələr tərəfindən yüksək səviyyədə dəstəklənsə, rejimin devrilməsi mümkün hala çevriləcək. Hakimiyyət boşluğunun olduğu təqdirdə isə xalqlar arasında etnik zəmində qanlı qarşıdurmaların və toqquşmaların baş verməsi ehtimalı doğru çıxa bilər”.
Sonda N.Miri qeyd edib ki, Azərbaycan və Türkiyə İranda uzunmüddətli qarşıdurmaların baş verməsində maraqlı deyillər, yaxın gələcəkdə bunun qarşısının alınması üçün müəyyən ciddi tədbirlər görə bilərlər.
Yunis Abdullayev
