Bir neçə gün öncə prezident İlham Əliyevin “Microsoft” korporasiyasının rəhbərliyi ilə videogörüşü zamanı Azərbaycanda yüksək texnologiyalar sahəsində çalışan şirkətlərin fəaliyyət göstərəcəyi “Silikon Vadisi”nin yaradılması ideyası irəli sürülüb. Bu barədə prezidentin köməkçisi Şahmar Mövsümov danışaraq, Abşeronda belə bir parkın yaradılmasını mümkün hesab etdiyini deyib: “Hesab edirəm ki, ”Microsoft" şirkəti ilə çox yaxşı əməkdaşlıq qurmuşuq. Hazırda biz innovativ yanaşmalar əsasında iqtisadi inkişafa nail olmaq üçün Azərbaycanın innovasiya strategiyası üzərində işləyirik. Biz bu məsələdə də “Microsoft” şirkəti ilə əməkdaşlıq edirik. Biz “Microsoft” şirkətini daha da fəal olmağa çağırırıq. Hesab edirik ki, Azərbaycanın regionumuzda innovasiyaların mərkəzi olmaq üçün Silikon Vadisi kimi Abşeron Vadisini yaratmaq məqsədilə böyük potensialı var. Bu məsələdə biz “Microsoft” şirkətinin fəal iştirakını yüksək qiymətləndiririk".
Qeyd edək ki, “Silikon Vadisi” ABŞ-ın Kaliforniya ştatında San-Fransisko şəhəri yaxınlığında yaradılmış texnoloji parka dünya mətbuatında qoyulan addır. Adın yaranmasına səbəb bölgədə sıx olaraq istehsal və inkişaf fəaliyyətində olan silikon çip istehsalçılarının və texnologiya sahəsində inkişafa böyük qatqı qatan şirkətlərin burada cəmləşməsidir.
Vadinin əsasında Stanford Universitetinin Mühəndis fakültəsinin dekanı Frederik Emmons Termanın fəaliyyətləri dayanır. O, bütün dünyadan alim və elm adamlarını universitetə cəlb edib.
Silikon Vadisi universitetlərin, texnologiya nəhənglərinin və araşdırma təşkilatlarının bir araya gəldiyi nəhəng bir texnologiya bölgəsidir. Burada 7 minə yaxın şirkət fəaliyyət göstərir. Onların arasında dünya şöhrətli “Adobe Systems”, “Advanced Micro Devices” (AMD), “Apple Inc.”, “Cisco Systems”, “Dolby Laboratories Inc.”, “eBay”, “Google”, “Hewlett-Packard”, “Intel”, “Oracle Corporation”, “Sun Microsystems”, “Symantec”, “Yahoo!”, “Linkedin”, “SanDisk” və s. şirkətlər var.
Hazırda vadidə 2,5 milyon nəfər insan yaşayır və fəaliyyət göstərir. Onların 34 faizi əcnəbidir; vadidə yaşayan hər bir əməkdaş öz şirkətinə ümumilikdə il ərzində 200 min ABŞ dolları qazandırır; vadidə yaşayanların yalnız 43 faizi ali təhsillidir; burada əməkdaşların orta illik əmək haqqı təxminən 150 min ABŞ dollar ətrafındadır. Əhalinin 5 faizi 20 milyon dollardan yuxarı kapitalı olan milyonerlərdən ibarətdir. Burada 50-dən çox milyarder var.
Qeyd edək ki, kompüterlərin və digər məhsulların dünya ixracının 20 faizi Silikon Vadisinın payına düşür. Vadinin Ümumi Daxili Məhsulu 750 milyard dollara yaxındır. Ayrıca dövlət olsaydı, dünyada ÜDM-in həcminə görə 18-ci yerdə gələrdi.
Azərbaycanda Silikon Vadisinə maraq son illərdə yaranıb. Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin təşəbbüsü ilə 2020-ci ilin fevralında Vadidə “Azərbaycan İnnovasiyalar Evi” fəaliyyətə başlayıb. Region ölkələrindən Vadidə təmsilçilik yaratmaq baxımından geridə qalanlardanıq.
Azərbaycanda ABŞ təcrübəsindən bəhrələnməklə texnoloji cənnətin yaradılması ideyası kifayət qədər cəlbedicidir. İqtisadçı-alim, İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım İctimai Birliyinin rəhbəri Azər Mehtiyevin fikrincə, bu ideyaya Azərbaycanda elm və təhsilin indiki səviyyəsi prizmasından baxaraq, onu qeyri-real hesab etmək düzgün yanaşma olmaz: “Azərbaycanda bir elm-texnologiya mərkəzinin yaradılması qeyri-mümkün olan ideya deyil. Bir çox ölkələr bu cür iddalı ideyaların reallaşması nəticəsində yüksək inkişafa nail ola biliblər. Sadəcə, onu bilmək lazımdır ki, bu ideyanı uğurla reallaşdırmaq yüksək elmi inkişaf, uzun müddət və ən əsası, zəruri olan bütün tədbirlərin icrasını təmin edəcək iradə hesabına mümkün olur. Silikon Vadisinin uğurundan sonra belə klasterlərin yaradılması təcrübəsindən bəhrələnmək istəyən ölkələr çox olub. Onların arasında uğur əldə edənlər də var, uğursuzluğa düçar olanlar da. Əvvəlcədən nəzərə almaq lazımdır ki, uğur əldə etmək üçün çox böyük zəhmət, iradə lazımdır”.
Ş.Mövsümovun Azərbaycanda innovasiya strategiyasının hazırlanması üzərində işlənməsinə dair səsləndirdiyi fikirlərə toxunan iqtisadçı-alim hələlik detalların açıqlanmadığını deyir: “Bu baxımdan, ideyanın icrasına dair hər hansı detal məlum olmadığı üçün konkret dəyərləndirmə aparmaq da mümkün deyil. Amma ideyanın reallaşması üçün vacib olan bir sıra məqamlar var ki, onlar mütləq nəzərə alınmalıdır. Əvvəla, bu sahədə uğur qazanan və qazanmayan ölkələrin təcrübələri dərindən öyrənilməli, səbəblər dəqiq müəyyənləşdirilməlidir. Digər tərəfdən, bu təcrübədən uğurla istifadə edən Sinqapur, Malayziya, İsveç kimi ölkələr heç də ABŞ-dakı təcrübəni kopyalamayıblar. Onların hər biri özünəməxsus yol seçərək, öz yerli şərtlərinə uyğun vadilərini yaradıblar. Bizdə də bu amillərə diqqət yetirilməlidir.
