Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində yerləşən Heydər məscidi Cənubi Qafqazın ən böyük məscididir. Məscidin tavanının hündürlüyü 55 metrə, günbəzlərinin hündürlüyü isə 95 metrə çatır. 2014-cü ildə Azərbaycan prezindenti İlham Əliyevin açılışını etdiyi bu məsciddə yeddi min adam eyni vaxtda namaz qıla bilər.
Keçən cümə axşamı yeddi jurnalistdən ibarət Misir nümayəndə heyəti Misirin Mədəniyyət attaşesi doktor Əhməd Sami əl-Ayidinin müşayətilə bu məsciddə oldu. Mənim diqqətimi yalnız məscidin möhtəşəmliyi, yerli memarların müasir üslübu,Təbriz xalçaları və ya məscidin qarşısından Xəzər dənizinə açılan böyük meydan cəlb etmədi. Məni bu məsciddə daha çox cəlb edən hər cümə və ya bayram günləri məsciddə sünnü və şiələrin birgə namaz qılması oldu. Adi günlərin beş vaxtlı namazı aşağı mərtəbədəki məsciddə qılınır.
Həftəlik cümə namazı isə növbə ilə bir dəfə sünni, o biri dəfə isə şiə qaydasına uyğun olaraq qılınır və vəhdət namazı adlanır.
Həmkarlarımla məscidə daxil olanda çox da təəccüblənmədim, mən cümə namazını elə həmin günü Bakının Göy məscid adlanan böyük məscidlərindən birində qılmışdım. Bu məscid sünnülər üçün nəzərdə tutulsa da orada şiələrin də ibadətinə mane olmurlar. Məscidin imamı cümə xütbəsini Azərbaycan dilində, Quran ayələrini isə ərəb dilində oxuyurdu. Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun prezidenti dostumuz Umud Mirzəyevin dediyinə görə, keçən cümə xütbəsində bir-çox mövzulara toxunulmuşdu, bunlardan biri də sosial şəbəkələrin roluna, bir tərəfdən onların fayda və digər tərəfdənsə ictimai sabitlik üçün törədə biləcəyi təhlükəyə aid idi.
Məscid tamamilə dolu idi. Namaz üçün gələnlərdən çoxu ibadət üçün yer tapa bilmirdi, ayaq üstə durub namazın bitməsini gözləyirdilər.
Azərbaycanda olduğu kimi, şiələrlə sünnilərin birgə namazının tətbiq edildiyi başqa bir ölkə tanımıram. Ümumilikdə, Azərbaycanda ölkə əhalisinin 92%-ni müsəlmanlar təşkil edir. Ölkədə xristianlar, yəhudilər və başqa dinlərin nüməyəndələri də yaşayır.
Sünnü və şiələrin bir məsciddə, bir imamın arxasında namaz qılması ideyası diqqətə layiqdir. Bizim ərəb vətənimizin bir-çox yerlərində təəssüf ki, insanlar məzhəb mənsubiyyətinə görə, şiələrin yaşadığı yerlərdə Ömər və ya Osman, sünnilərin yaşadığı yerlərdə isə hətta Əli və ya Hüseyn adına görə qətlə yetirilirlər.
Məni çox maraqlandıran və çoxlarına da verdiyim sual bu oldu ki, Azərbaycanın bu nümunəsi necə uğur qazana bildi?
Əvvəla bu insanlar çox həssas bir bölgədə, Rusiya və İran kimi regional güclərin və Qarabağ vilayəti də daxil olmaqla ölkə ərazisinin 20%-ni işğal edən Ermənistanla yanaşı yaşayırlar, deməli, onların daha artıq problemlərə ehtiyacları yoxdur.
Onlarda Səvəfi şahi, Şah İsmayılın heykəli də vardır. Onun əsli azərbaycanlıdır. O şiə dövlətinin banisidir. Osmanlı dövləti ilə qanlı müharibələrdən sonra İranda şiə məzhəbini məhz Səfəvilər yayıblar. Amma maraqlıdır ki, bu heykəli sünnilər də ziyarət edir. Həmçinin deyirlər ki, bir tanınmış sünni əsilli sərkərdə vəfatından qabaq onu sufi məzhəbinin şeyxinin məqbərəsi yanında dəfn etməyi vəsiyyət etmişdir. Deyilənə görə, belə müsbət insane hallar Azərbaycana tez-tez baş verib.
Ərəb ölkələrində uzun müddət işləmiş və ərəb dilində səlis danışan bir azərbaycanlı diplomatdan soruşdum: Siz mürəkkəb məzhəb qarşıdurmalarının baş verdiyi bölgələrin yaxınlığında yerləşməklə məzhəblər arasında bu cür qarşılıqlı anlaşmanı necə həyata keçirə bilmisiniz ?
Mənə belə cavab verdi ki, xalqımız insanları məzhəb mənsubiyyətinə görə bölmür. Mən şəxsən bir neçə il bundan qabaq atamdan sünni və ya şiə olduğumuzu soruşmuşam. Mənə dedi ki, baban sünni, nənən isə şiə idi. Amma əsas odur ki, biz hamımız Azərbaycanlıyıq.
Həmçinin ictimai-iqtisadi inkişaf və iş imkanlarının mövcudluğu insanlara bir-çox məzhəb qarşıdurmalarına baş qarışdırmağı lüzumsuz edir.
Diplomat deyir ki, Azərbaycanda sünnilər və şiələrin əksəriyyəti tolerantlıq və həmrəyliklə bir-birinə bağlıdırlar. Diplomat sözünü bitirdikdən sonra, özüm –özümə dedim: görəsən Azərbaycan nümunəsi İrana, Körfəz ölkələrinə və Şama yayıla bilərmi ki, biz bu faciələrdən qurtula bilək ?!
Misirin “Əl-Şuruq” qəzetinin baş redaktoru, yazıçı – publisist İmadəddin Hüseyni
Məqalənin orijinalını bu linkdən oxuya bilərsiz: http://www.shorouknews.com/columns/view.aspx?cdate=03122017&id=45a4f2c2-6099-4810-952d-a08e716f0a14