Facebook, İnstagram, Twitter kimi həyatımızın ayrılmaz bir parçasına çevrilən sosial şəbəkələr həm böyüklər, həm də uşaqlar tərəfindən tez-tez əylənmək, münasibətlər qurmaq və ya boş zamanını keçirmək kimi məqsədlərə görə istifadə olunur. Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, sosial şəbəkələrdən istifadə insanların “görmə” və “görünmə” ehtiyacından irəli gəlir.
Xatırladaq ki, “We Are Social” və “Hootsuite” sosial media planlama vasitələrinin hazırladığı “Digital 2021” hesabatında dünyada internet istifadəçilərinin sayının 4.88 milyarda çatdığı qeyd olunub. Bu göstəricinin 4.55 milyardı isə sosial şəbəkələrdən istifadə edir. Sosial platformalar içərisində ən populyarı hələ də 2,895 milyard insanın üstünlük verdiyi “Facebook” şəbəkəsidir.
İlk baxışdan heç bir zərəri görünməyən sosial şəbəkələr bir sıra insanlar tərəfindən yanlış məqsədlərlə istifadə edildikdə özlərinin və digərlərinin, xüsusilə də uşaqların həyatına və psixologiyasına mənfi təsir edir və geri alınmayacaq nəticələrə gətirib çıxarır.
Mütəxəssislərin fikrincə, sosial platformalarda çox vaxt keçirmək insanlarda depressiya, stress, asılılıq, narahatlıq, özünə dəyər verməyin itirilməsi kimi problemlərə və uşaqların təhqirlərə, yaşına uyğun olmayan reklamlara məruz qalmasına, hərəkətsizlik səbəbindən kökəlmələri və s. kimi neqativ halların artmasına səbəb olur.
Bəs, həqiqətən sosial şəbəkələr uşaqlara mənfi təsir göstərmək gücünə malikdir?
Mövcud vəziyyətlə bağlı müraciət etdiyimiz psixoloq Aynur İsgəndərova Ednews-a açıqlamasında bildirib ki, sosial şəbəkələrin uşaqlara yalnızca mənfi təsir etməsi barədə düşüncələr yanlışdır.
“8-9 yaşdan etibarən uşaqlar sosial şəbəkələrdən istifadə edir. “Sosial şəbəkələrin istifadəsi uşaqların fiziki, zehni, psixoloji inkişafına mənfi təsir göstərir” cümləsi səhvdir. Əlbəttə bunun zərərli tərəfləri var. Ancaq biz uşaqları tamamilə bunlardan təcrid edə bilmərik. Çünki uşaqlar sosial şəbəkələr vasitəsi ilə dünyagörüşünü inkişaf etdirir, fərqli düşüncələrlə tanış olur, yeni informasiyalar əldə edir, hətta məktəbdə şablon metodlarla öyrəndiyi materialları sosial şəbəkələrdə daha yaradıcı və motivləşdirici metodlarla öyrənə bilir”.
Lakin, psixoloq sosial platformalarda çox vaxt keçirən uşaqlarda ortaya çıxan yuxusuzluq, diqqət dağınıqlığı problemləri barədə valideynlərə xəbərdarlıq edib.
“Sosial şəbəkələrin yaratdığı asılılıq səbəbindən uşaqlarda yuxusuzluq problemi yaranır. Bu isə sonradan xroniki yorğunluq, konsentrasiya problemi, ürək xəstəlikləri və daha uzun müddət davam edən xəstəliklərin yaranmasına yol açır. Uzun müddətli sosial şəbəklərdən istifadə həmçinin uşaqların zehni-koqnitiv bacarıqların inkişafına mənfi təsir edir. Nəticədə hiperaktivlik və diqqət əskikliyi problemi yaranır. Sosial şəbəkələrdən düzgün istifadə etməyən uşaqlar aqressiv davranışlar sərgiləyir, travmatik hadisələrin görüntülərinə rastlaşdığı zaman ciddi psixoloji travma alma ehtimalı artır, etik olmayan videolarla rastlaşdığı üçün mənəvi dəyərlərin neqativə doğru dəyişir”.
Sosial şəbəkənin qaranlıq üzü...
Söhbət zamanı mütəxəssis sosial platformalarda uşaqları gözləyən təhlükələrdən də bəhs edib.
“Ən böyük təhlükə uşaqların fərqində olmadan yanlış insanların, xüsusilə pedofillərin toruna düşmə ehtimalıdır. Çünki, uşaqlar bu şəbəkələrdə ünsiyyətdə olduğu insanların kimliyi haqqında məlumatı olmur və qarşıdakı insanın danışdığı mövzulardan onun böyük və ya uşaq olduğunu ayırd edə bilmir. Bundan başqa uşaqların nəzarətsiz şəkildə öz şəkillərini sosial şəbəkələrdə paylaşması pedofillərin işini asanlaşdırır”.
Uşaqlar, xüsusilə də yeniyetmələr qarşı çıxdıqları zaman onları bu təhlükələrdən qorumaq istəyən valideynlərin işi daha çətinləşir. Psixoloq düşünür ki, valideynlər uşaqlara telefondan şüurlu, məqsədli şəkildə istifadə qaydalarını izah etməlidirlər.
“Valideynlər onların sosial şəbəkələrdəki profillərinə nəzarət etməli, real oyunlar təşkil etməklə onların maraq və diqqətini sosial şəbəkələrdən yayındırmalıdırlar. Uşaqların yaş dövlərinə görə psixoloji xüsusiyyətlərini öyrənərək düzgün istiqamətləndirmək olar. Məsələn, bir valideyn 6-11 yaşlı uşaqların əsas fəaliyyət sahəsinin təlim fəaliyyəti olduğunu nəzərə alaraq onu tədris materiallarına uyğun videolarla tanış etmiş olsa, uşaq dərsə qarşı daha həvəsli ola bilər”.
Aysel Bədəlova
.jpg)
