Müasir dövrlərdə əsasən gənc oxucular xarici ədəbiyyata daha çox maraq göstərsələr də, oxucular azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş ədəbiyyatdan qaçmağa çalışırlar. Buna əsas səbəb isə tərcümə olunan əsərlərin onları qane etməməsi göstərilir.
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan tərcüməçi və yazıçı Nadir Qocabəyli bildirib ki, tərcümələr heç sovet dövründə də istənilən keyfiyyətdə olmayıb.
“Təbii ki, müəyyən istisnalar olub. Yəni demək istəriyəm ki, tərcümə təsərrüfatımızın güclü təməli yoxdur. Bu ənənə bizdə xeyli zəifdir. Bu da tərcüməçilik sənətinin məktəbi olmaması ilə bağlıdır. Əlbəttə, bir neçə ali məktəb mövcuddur, amma düşünürəm ki, onlar bu sahədə keyfiyyətli təhsil verə, peşəkar kadrlar yetişdirə bilmirlər”.
Yazıçı, həmçinin Azərbaycan orfoqrafiyası və leksikologiyasında olan problemlərdən də söz açıb.
“Azərbaycan dilinin hazırkı leksik, qrammatik, sintaktik imkanları əsərlərin tərcümə olunduğu dillərlə müqayisədə xeyli zəifdir. İnternet dövründə, isə ümumiyyətlə “pinti” bir dil yaranıb. Üçüncü səbəb nəşriyyat institunun qeyri-elmi, "kəndçisayağı" fəaliyyətidir, yəni normal, savadlı, tərcrübəli, peşəkar redaktorlar, korrektorlar yoxdur”.
Söhbət əsnasında N.Qocabəyli tərcümə ədəbiyyatının probleminin digər ictimai-siyasi problemlərdən ayrı deyil, hətta onlardan qaynaqlandığını da vurğulayıb.
“Naşirlər ucuz işçi qüvvəsindən, təsadüfi adamların xidmətindən istifadə edirlər. (əsasən tələbələrdən, müəllimlərdən). Belə baxanda onları da qınamaq olmur, çünki istehsal etdikləri məhsul elə qiymətə başa gəlməlidir ki, sata bilsinlər. Bizdə isə baha qiymətə kitab ala bilən təbəqə yoxdur.
Tərcüməçi bu gün Azərbaycan oxucusunun hədsiz kasıbladığını da bildirib:
“Pulu olan adamlar isə kitab oxuyan deyil. Bəzən deyirlər ki, axşamlar restoranlar dolu olur, amma unutmaq olmaz ki, restoran və kitabxana ziyarətçiləri ayrı-ayrı təbəqələrdir. Müstəqillikdən sonra bizdə potensial oxucu kütləsi, demək olar ki, məhv edilib. Odur ki, məsələyə dar yox, geniş aspektdən yanaşmaq doğrudur”.
Ölkədə çap olunan tərcümə kitablarının hansı səviyyədə olduğunu müəyyənləşdirmək üçün “Qanun” nəşriyyatına müraciət etdik. Naşir, tərcüməçi-yazar, “Qanun” nəşriyyatının rəhbəri Şahbaz Xuduoğlu isə oxucuların çoxunun xarici dillərdə oxumağa üstünlük vermədiyini bildirib:
“Oxucuların hər biri xarici dilləri bilə bilməz ki. Bütün dünyada kitablar tərcümə olunur, eləcə də bizdə olmalıdır. Narazılıq ola bilər, amma bu o demək deyil ki, tərcümə olunmamalıdır”.
Direktor “Qanun” nəşriyyatının hər gün yeni kitab çap etdiyini və bunların əsasən tərcümə kitabları olduğunu da vurğulayıb:
“ Biz il ərzində 400 kitab nəşr edirik. Onun təqribi 85-90%-ni tərcümə ədəbiyyatı təşkil edir”.
Nəzrin Beydiyeva
