Son illər region əhalisinin paytaxta axışması kəskin hal alıb. Əksəriyyət işsizlikdən, ağır sosial-iqtisadi durumdan əziyyət çəkir və çıxış yolunu şəhərə üz tutmaqda görür. Dünyada gedən proseslər, inflyasiya, iqtisadi böhran, xüsusilə, pandemiyadan sonrakı vəziyyət bu axını daha da sürətəndirib.
Bu barədə sosioloq Elçin Bayramlının Ednews-a verdiyi açıqlamasına görə, insanların kəndlərdən şəhərə axışmasının iqtisadi və sosial səbəbləri var:
“Sosial müdafiə paketləri zəifdir, işsizliyin səviyyəsi artıb, bahalaşma və inflyasiya həddən artıq çoxdur. Ərzaq inflyasiyasının 20-24 faiz olduğu deyilirsə, realda bu 50-100 faiz arasındadır. Bu o deməkdir ki, insanların gəliri iki dəfə azalıb. 10-15 faiz artan sosial yardımlar bunu kompensasiya etmir. Regionlarda təsərrüfat problemləri, bürokratik əngəllər, işsizlik yüksək səviyyədədir. Sosial vəziyyət ağırlaşdıqca regionlarda yaşayan əhali Bakıya axışmağa davam edəcək”.
Sosioloqun sözlərinə görə, urbanizasiyanın maksimum həddə çatması, yəni, ölkə əhalisinin bir şəhərdə cəmlənməsi demoqrafik problemlərə, sosial-iqtisadi disbalansa səbəb olur:
“Hökumət sosial yükü qaldıra bilmirsə, regionlarda məşğulluq problemlərini həll etməlidir. Aqrar sektorda, sahibkarlıq sahələrində bütün maneələr aradan qaldırılmalıdır. Vergi aministiyası elan olunmalı, bir neçə il vergi alınmamalıdır. Regionlarda kiçik sahibkarlara güzəştlər edilməlidir. Hazırda, sadələşdirilmiş vergi regionlarda da, Bakıda da 2 faizdir. Paytaxtın mərkəzində hər hansı sahibkarlıq obyektinin də, ucqar kənddə hansısa məhəllə marketinin də eyni qədər vergi verməsi ədalətli deyil. Özünüməşğulluq problemi düzgün həyata keçirilsə, regionlarda insanlar özünə kiçik biznes qurub dövlətdən asılılığını azaldar. Belə olsa, ünvanlı sosial yardımlar da ləğv edilər. Kiçik sahibkarlara maliyyə dəstəyi ayrılsa, həm insanların sosial vəziyyəti yaxşılaşacaq, həm də dövlətin yükü azalacaq. Regionlarda yaşayanlar həm özlərini məşğulluqla təmin edəcək, yaşayış minimumlarını özləri qarşılayacaqlar, işsizlik azalacaq, həm də regionlarda təsərrüfat, kiçik biznes sahələri inkişaf edəcək”.
E.Bayramlı əlavə etdi ki, kənddə yaşayan, əkin sahəsi, mal-qarası olan bir qisim insanlar əllərində olanları satıb şəhərə üz tuturlar. Düzdür, burada tənbəllik, konfort axtarışı faktı da var. Lakin, bu, çox az faizi təşkil edir. Əksəriyyət niyə şəhərə gəlir? Çünki, çox sayda əngəllər var.
“Su problemi geniş yayılıb, torpağı əkib becərmək üçün gübrə, dərman lazımdır, lakin kəndli onu çox baha başa gəldiyi üçün ala bilmir, bazara çıxışı yoxdur, əkdiyi məhsulu satıb fayda götürə bilmir, ya da satdığı məhsuldan o qədər vergi alırlar ki, özünə heç nə qalmır. Nəticədə, çıxış yolunu şəhərə gəlməkdə görür. Və Bakı getdikcə, yaşanılmaz bir yerə çevrilir, insan sıxlığı, maşın tıxacı durmadan artır. Əvəzinə regionlar boşalır. Təsərrüfat inkişaf etmədiyi üçün istehsal çökür, ölkə idxaldan asılı vəziyyətə düşür, iqtisadiyyat zəifləyir”.
Törə Zeynallı
