Məlumdur ki, Azərbaycanda hər ay vətəndaşlar Dövlət Sosial Müdaifə Fonduna vergi, icbari tibbi sığortalar ödəyirlər. Bu sığortalar onların gələcəkdə yaşa görə aldıqları sosial müavinata yəni təqaüdlərinə təsir edəcək. Belə ki, gələcəkdə vətəndaşın alacağı təqaüd ödədiyi icbari sığortaya ödədiyi faizdən asılı olacaq.
Bəs maraqlıdır əgər vətəndaş illərlə çalışıb, icbari sığorta ödəyib, lakin təqaüd yaşına çatmadan vəfat edərsə, onun məvacibinin aqibəti necə olur? Bu sosial müavinət kimə çatır?
Hüquqşünas Şamil Paşayev Ednews-a bildirib ki, inkişaf etmiş ölkələrdə də bu qanun mövcuddur. Əgər vətəndaş təqaüdə çıxmadan vəfat edirsə vərəsələri həmin fonda yığılan təqaüd kapitalını əldə edə bilərlər.
“Əgər vəfat edən şəxsin banka borcu varsa və yaxud digər öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün bu kapitaldan istifadə olunur. Azərbaycanda isə vətəndaş təqaüd yaşına çatmadan vəfat edirsə bu təqaüd kapitalı ancaq dövlət büdcəsinə keçir”.
Hüquqşünas bildirib ki, bəzi hallarda ailə başçısını itimək yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər bu təqaüdü ala bilir.
“Amma ümumi nəzər saldıqda müşahidə edə bilirik ki şəxs vəfat edərsə, bu məbləğ onun vərəsələrinə verilmir, öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə sərf olunmur”.
Deputat Musa Quliyev isə qeyd edib ki, sığortalar iki cür aparılır. İcbari və könüllü sığortalar.
“Əgər vətəndaşın əməkmüqaviləsi varsa əmək haqqından Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna 22 faiz müəssisənin, 2 faizi isə işçinin hesabından tutulur. İcbari sosial sığorta fondu ilə yanaşı könüllü sosial sığorta fondu da yaradılıb. Vətəndaşlar bura vəsait qoyarsa təqaüd yaşına çatmadan bu məvacibi oradan götürə bilər”.
Deputat bildirib ki könüllü sığortadan fərqli olaraq icbari sığortada bu prinsip yoxdur.
“Əgər vətəndaş təqaüd yaşına çatmadan vəfat edirsə onun ailə üzvləri bəzi şərtlərlə bu məvacibi ala bilər. Ailədə 18 yaşına çatmamış uşaqlar, əlilliyi olan şəxs varsa bu təqaüdü ala bilər. İnanmıram ki, dünyanın başqa ölkələrində də vəfat etmiş şəxsin ödədiyi vergilərdən onun yaxınları qeyri-şərtsiz icbari sığortadan yararlana bilsinlər”.
Məsələnin rəsmi tərəfi haqqında danışan Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsinin rəhbəri Rəşad Mehdili bildirib ki, vətəndaş vəfat etdiyi, yaxud həlak olduğu halda ödəniş olduğu məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının müqabilində onun öhdəsində olan ailə üzvlərinə verilə bilər.
“Amma bu ödəmələrin aparılması üçün bir sıra şərtlər var. Əgər vətəndaşın 18 yaşınadək (əyani təhsil alan 23 yaşınadək) övladı varsa, müavinət əlilliyi müəyyən olunmuş övladlarına verilə bilər.Təqaüd yaşına çatmış, yaxud orqanizmin funksiyalarının 61-80 faiz və ya 81-100 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş valideynlərinə, həyat yoldaşına, 8 yaşına çatmamış uşaqlarına, qardaşlarına, bacılarına, nəvələrinə baxan və işləməyən şəxslərə (valideynlərindən biri, əri (arvadı), babası, nənəsi, qardaşı, bacısı) ailə başçısını itirməyə görə əmək təqaüdü təyin edilərək ödənilir”.
O, həmçinin bildirib ki, şəxsin topladığı pensiya kapitalı o, dünyasını dəyişdiyi halda ailə üzvlərinin sosial təminatı üçün istifadə olunur.
“Təqaüdlərdə hər ilin əvvəlində indeksasiya nəticəsində edilən artımlar qeyd edilən bu pensiyalara da şamil olunur”.
Ayan Rzayeva
