Fransa Türkiyənin Suriyaya hərbi müdaxiləsinə qarşı Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurasının toplanmasını istəyirdi. Ancaq az sonra bu istəyindən vaz keçdi.
Fikrimcə, burada böyük paradoks var. Fransa ilk öncə yaranan vəziyyətdə Türkiyənin milli maraqları cəhətdən yanaşmamış və hər iki tərəfi atəşkəsə dəvət etmişdi. Daha sonra isə mətbuata qapalı təşkil olunan toplantı zamanı Fransa bu mövqeyi dəyişərək, Türkiyənin bu əməlliyyatı keçirməyə haqqı olduğunu və günahkar tərəfin rejim olduğunu qeyd etdi. Sadəcə, Paris mülki şəxslər üçün yardımların ləngiməməsini tərəflərdən tələb etdi.
Fikrimcə, Makron-Ərdoğan əlaqələri Parisin Ankaraya qarşı addımını əngəllədi. Makron Fransa-Türkiyə əlaqələrini gücləndirmək üçün bu addımı atdı. Bəzi ekspertlər Fransanın Türkiyəyə qarşı olduğunu qeyd edirdilər. Ancaq bu proqnoz özünü doğrultmadı. Çünki Ərdoğanın Parisə son səfəri və fransalı həmkarı ilə görüşü zamanı iki ölkə arasında raket müqaviləsi və digər önəmli iqtisadi müqavilələr imzalandı.
“Bu konflikti ABŞ yaratmışdır. Ya istəyərək, ya da bilmədən.” deyə Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrov qeyd etdi.
Fikrimcə, Ankara-Moskva əlaqələri hər zamankından daha sabit və effektivdir. Rusiya tərəfi hər fürsətdə ABŞ-ı günahkar göstərərək əslində öz mövqeyini gizlətməyə çalışır. Çünki, Rusiya bu məsələnin tam başından Əsəd tərəfdən çıxış edərək, onun qalmasını və kürdlərin Suriya daxilində nüfüzunu öz məqsədləri üçün istifadə etmək istəyir. Rusiya həm Türkiyəni, həm də kürdləri inandırmağa çalışır ki, “mən sizə güclənməyiniz üçün kömək edəcəm”. Buna baxmayaraq, Moskva Ankaranı seçdi. Təsadüfi deyil ki, terrorçu YPG qruplaşmasının komandiri “Rusiya bizi satdı” kimi ifadə işlətdi.
Hər birimiz Rəqqa şəhərinin necə azad olunduğunu çox yaxşı bilirik. YPG faktiki İŞİD terrorçuları ilə əlbir olaraq onları Afrin ərazisində yerləşdirmək və oradan da müxtəlif ölkələrə keçidini reallaşdırmaq istəyirdi. İndi isə YPG terroristləri türk əsgəri qarşısında pərt olaraq, məhz həmin İŞİD terroristlərinin saqqallarını kəsərək YPG-li kimi Türk əsgərinə qarşı mübarizə apardıqları üzə çıxdı. Türkiyə son əməliyyatla faktiki İŞİD terrorçularını da neytrallaşdırır. Bu açıqlamadan sonra dünya gündəmi sarsıldı ki, “bəs İŞİD ərazidən təmizlənmişdi axı”. Bəli bu məqamda Moskovanın ikili siyasəti özünü bir daha göstərir. Rusiya silahlı kürdlərlə İŞİD-in ittifaqına faktiki olaraq göz yumub və günahı Amerikanın üzərinə atıb.
“Mülki əhalinin ərazidən evakuasiyası Rejim və PYD tərəfindən əngəllənir”.
Rəsmi Ankara keçən dəfəki açıqlamasında, rejim və PYD-nin birgə sivillərin Hələb şəhərinə getməsinin əngəlləndiyini və PYD-nin sivillərdən qalxan kimi istifadə etdiyini vurğulamışdı.
Fikrimcə, bu çox bəsit bir taktikadır. Əgər terrorçular yerinə dinc əhali qətlə yetirilsə, həm Türkiyənin nüfuzu zəyifləyəcək, həm də əməliyyat uğursuzluqla nəticələnəcək. Bu məqsədlə artıq PYD bombalanan ərazidən görüntüləri montajlayır, saxta məlumatlar yayır. Rusiya mətbuatında bəzən bu saxta görüntülər yayınlanır. Bu həm də informasiya müharibəsinin getdiyinin əlamətidir. Fikrimcə, Ankara bu dezinformasiyanı əngəlləmək üçün müttəfiq dövlətlərin informasiya agentlikləri ilə görüş keçirib vəziyyəti izah etməlidir. Əks halda hər bir dezinformasiya əməlliyatı riskə ata bilər.
“Əgər Türk qırıcıları Suriya ərazisinə girərsə vurulacaq!”.
Bu fikri, Suriya rejimi səsləndirdi. Bu fikir çox absurd və mənasızdır. Əvvəla anlamaq lazımdır ki, Türkiyə öz sərhədyanı ərazilərinin təhlükəsizliyini təmin etməklə yanaşı, həm də Suriya ərazisində balalayan terror yuvalarını darmadağın edir. Əslində bu Suriyanın ərazi bütövlüyü üçün də vacibdir. Problem ondadır ki, Suriya-Rusiya-ABŞ kürdlərin bu ərazidə güclənməsinin əleyhinə deyil. Tam başdan əsas fikir olan Fedarativ Suriya dövləti istəyi də məhz bununla bağlıdır. Rejim öz iqtidarını itirməmək üçün məhz bu istiqamətə yönəlmiş siyasi kurs həyata keçirir. Ancaq bu hal belə bir misala çox uyğun gəlir. “Düşünün, ev sahibisiz, evinizə oğrular gəlir və onlar silahlıdır. Ərazinin polis rəyisi bunu bilir və evə daxil olmaq üçün qapını döyür, sizsə qapını azca aralayaraq, çıx get özüm bu məsələni həll edəcəm deyirsiz”. Bəli, bu tam olaraq Suriyada mövcud sistemə çox bənzər hekayədir.
Fikrimcə, ev sahibi öz qonşularının da təhlükəsizliyi üçün polis rəisini evə buraxmalı və polisin oğruları həbs etməsinə kömək göstərməlidir. Bunun əksi olarsa, qonşular da bu təhlükəni yaşaya bilərlər.
Yadigar Nağıyev
Qərbi Kaspi Universitetinin Tətbiqi Politologiya Mərkəzinin eksperti