Türkiyə İrandan neft ixracatını azaldacaq.
Bu sözlər türkiyəli iqtisadçı Cüneyd Kazokoğlunun “BBC Türkcə”də dərc olunan məqaləsində yer alıb.
“Tramp İranla 2015-ci ildə imzalanan nüvə razılaşmasından çıxdığını açıqladı. ABŞ sonradan yaydığı bəyanatda İrana qarşı sanksiyaları yenidən bərpa edəcəyini və bunların İranla iş quran üçüncü ölkə və şirkətlərə də aid ediləcəyini bildirdi.
ABŞ-ın yenidən aktivləşdirəcəyi sanksiyalar arasında ən önəmli ünsürlər İranın valyuta, qızıl, neft və neft məhsulları ilə bağlıdır. Bu amillər də birbaşa Türkiyəni maraqlandırır. Düzdür, hazırda təbii qaz ticarəti sanksiyalara daxil edilməyib. Amma ABŞ rəhbərliyi bunu da sanksiyalara daxil etsə, İrandan özünün təbii qaza olan ehtiyacının 15%-ni ödəyən Türkiyə böyük zərərə məruz qalacaq.
Sanksiyaların nəticələrini dəyərləndirmək üçün hələ çox tezdir. Böyük ehtimalla başda Çin, Hindistan və Türkiyə olmaqla, İrandan neft və neft məhsulu alan bir çox ölkə ABŞ-la görüşüb, istisna tələb edəcəklər. ABŞ-ın indiyə qədər yaydığı açıqlamalar içərisində ən önəmli məqamlardan biri də valyuta və qızıl ticarəti üçün dünyaya 90 gün, neft və neft məhsulları üçün 180 gün keçid dönəmi ayıracağını bildirməsi idi. Yeni sanksiyalar tam şəkildə 4 noyabrda işə düşəcək”, - Kazokoğlu bildirib.
İqtisadçı bildirib ki, Ankara bundan öncə İranla ticarətini davam etdirəcəyini açıqlasa da, detallarını söyləməyib:
“Halbuki bu ticarətin hansı şərtlərlə davam edəcəyi Rza Zərrab, Babək Zəncani və Hakan Atilla məsələlərini nəzərə aldıqda Türkiyə üçün çox önəmlidir. Atacağı addımlar və ABŞ-la təşkil edəcəyi görüşləri nəzərə alsaq, İrana qarşı yeni sanksiyaların Türkiyə üçün bir neçə nəticəsi olacaq.
Türkiyə ötən il sutkada 515 min barrel neft idxal edib. Bu da Türkiyə tarixində ən yüksək göstərici olub. Bu artımın önəmli səbəbi Türkiyənin gündəlik maye yanacaq tələbatının 1 milyon barrelə çatmış olmasıdır. İranın Türkiyənin xam neft idxalında payı 2011-ci ildə 51% idisə, 2012-ci ildə ona qarşı sanksiyaların tətbiqindən sonra bu yeri İraq və digər ölkələr doldurdular. 2016-cı ildə sanksiyaların ləğv edilməsindən sonra rəsmi Tehran Ankaraya neft ixracını artırdı və yenidən Türkiyənin neft tələbatının az qala yarısını ödəməyə başladı.
Hazırda tətbiq edilən yeni sanksiyalar Türkiyənin cari ilin sonundan etibarən İrandan alacağı xam nefti azaltması demək olacaq. Keçmişdə olduğu kimi idxalatda yenidən üstünlüyü İraq, Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanının dolduracağını gözləmək doğru olardı.
Digər tərəfdən isə İrana qarşı yeni sanksiyaların da vaxtsız olması da bir reallıqdır. Türkiyənin xam neft idxalı bu ilin üçüncü rübündən etibarən SOCAR-ın Əliağada açacağı yeni neft emalı zavodu ilə birlikdə daha da artacaq və böyük ehtimalla bu artım digər ölkələr hesabına qarşılanacaq”. (axar)