20 yanvar səhəri Bakının dəhşətli mənzərəsi vardı: qana boyanmış küçə və meydanlar, əzilmiş insan cəsədlərinin qalıqları, xurd-xəşil olmuş maşınlar, güllələnmiş binalar və tankların tırtılı altında xıncım-xıncım olmuş asfalt...

Həmin məşum gecədə Azərbaycanın, xüsusilə də Bakını dinc sakinləri dəhşətli faciə şoku yaşamışdılar.

Onda mənim 15 yaşım vardı. Biz Bakıda yaşayırdıq. Yadımdadı, valideynlərim, bacım və mən həmin gecə gözümüzü yuma bilmədik. Bilmirdik bizi nə gözləyir. Paytaxtın əksər dinc sakinləri kimi, biz də ilk dəfəydi tankların bu cür qorxunc atəş səsini eşidirdik.

O qorxunc yanvar gecəsi çox uzun çəkdi, çox... Arada fürsət tapıb, pəncərədən göyə baxırdım. Ulduzlar çox idi, yadımdadı, amma o ulduzlar da bizə heç nə vəd edə bilmirdi. Hətta onların hərarəti, sığalı da yoxa çıxmışdı. Sanki onlar da, bizim kimi, bu vəhşətdən qorxaraq, susmağa məcbur olmuşdular.

1990-cı ilin həmin yanvar gecəsində baş verən qanlı cinayət sovet totalitar rejiminin qeyri-insani mahiyyətini göstərdi. Ordudan, hərbi qüvvədən hansısa xarici təcavüzə və ya təhlükəyə qarşı deyil, öz xalqına qarşı istifadə edilməsinin başqa adı yoxdur...

SSRİ rəhbərliyi, başda Qorbaçov olmaqla, yaxşı anlayırdı ki, özlkədə mərkəzdənqaçma prosesləri başlayıb və çöküş labüddür. Öz yaxın, bədnam məsləhətçilərinin tövsiyəsindən ilhamlanan Mixail Qorbaçov, başqa sovet respublikalarına dərs olması üçün Bakıya faşist hücumu barədə əmr verdi. 

Bakıda qeyri-qanuni olaraq fövqəladə rejim elan olunması, şəhərə hərbi güc yeridilməsi, dinc əhaliyə qarşı qisas məqsədilə ağır hərbi texnikadan və qadağan olunmuş güllələrdən istifadə olunması insanlıq əleyhinə cinayət idi, başqa heç nə...

21 yanvar günü Azərbaycan xalqı öz şəhidlərini, Qorbaçovun “islam fundamentalistləri” adlandırdığı övladlarını dəfn etdi.

Doğrudanmı, yenicə ailə qurduğu insanın o gecə güllələnib öldürüldüyünü eşidib canına qıyan Fərizə, 15 yaşlı Rəşad, Vera Bessantina, Yan Meeroviç, təcili yardımın həkimi Saşa Marxevka... – hamısı “islam fundamentalisti” idi?

 

Yanvar faciəsinin kökləri Ermənistanın Azərbaycana qarşı hələ də davam etməkdə olan təcavüzkar siyasətinə gedib çıxır. 1988-1990-cı illərdə baş verənlər aydın şəkildə göstərirdi ki, Ermənistan, mərkəzi hakimiyyət orqanlarındakı havadarlarının köməyi ilə Azərbaycan torpaqlarını işğal edib, özünə birləşdirmək məqsədi güdür.  

Sovet hərbi qüvvələrinin 1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törətdikləri vəhşiliklər öz miqyasına, qəddarlığına və qurbanların sayına görə 1989-cu ilin aprelində Tbilisidə, 1991-ci ilin yanvarında Vilnüsdə törətdikləri qırğından daha böyük idi.

Bu, qocalmış imperiyanın son çırpıntıları, Azərbaycanın ağır və dəhşət dolu tarixi idi. Azərbaycan vətənpərvərləri – yəhudi qız, rus həkim, azərbaycanl uşaq bir məzarda, qardaşlıq məzarında dəfn edildi...

Arye Qut

Siyasi analitik, “The Yerusalem Post” qəzetinin şərhçisi

(“The Yerusalem Post”. 19.01.2018)