Son zamanlar İranın Avrasiya İqtisadi Birliyinə inteqrasiyası gündəmə gəlib. Ötən günlərdə Rusiyanın İrana 5 milyard dollar dəyərində yardımı bir daha bu məsələni aktuallaşdırdı. Bir çox ekspertlər İranın Avrasiya İqtisadi Birliyinə daxil olmağa hazırlaşdığını bildiriblər.
Mövzuyla bağlı Körfəz ölkələri Analitik Mərkəzinin məsləhətçisi Umud Şükri fikirlərini Eurasia Diary ilə bölüşüb.
U. Şükri qeyd edir ki, İranın son dövrlər siyasi və iqtisadi durumu daha da ağırlaşıb. Ən son Avropa ölkələrinin İranla ticarəti dayandırmaq haqqında bəyanatından sonra İran üçün yeganə çıxış yolu Avrasiya İqtisadi Birliyidir (AİB). AİB-ə inteqrasiya əslində, yeni bir mövzu deyil. İran artıq iki ildir ki, bu təşkilata qoşulmağı düşünür. Sadəcə, ABŞ-ın sanksiyalarının II dalğasının başlaması və Avropanın İranla ticarət əlaqələrini dayandırması bu məsələni daha da sürətləndirdi. Doğrusu, İran əlindən gələni edir ki, düyadan təcrid olunmasın və iqtisadi böhranı aradan qaldırsın. AİB-ə inteqrasiya da məhz bununla bağlıdır.
Ekspertin sözlərinə görə, İranın AİB-ə qoşulmasında əsas faktor Rusiya və Çindir. İran bu iki dövlətlə ticarət əlaqələrini daha da genişləndirmək niyyətindədir. İranı bu iki dövlətlə ticarətə məcbur edən amil isə valyutadır. Belə ki, İran beynəlxalq valyutalardan (dollar, avro və s.) xarici ticarətdə istifadə edə bilmir. AİB-də isə o Çin və Rusiyayla “dollarsız” ticarət edə bilər. İran bu addımla həm də dünyadan tam şəkildə təcrid olunmadığını göstərir.
U. Şükri həmçinin qeyd edir ki, AİB İran məhsulları üçün yeni bazardır. İran bura qoşulmaqla öz kənd təsərrüfatı məhsullarını, xüsusilə müxtəlif meyvə, taxıl və digər məmulatları rahat bir şəkildə Rusiyaya, Çinə və Mərkəzi Asiya ölkələrinə sata bilər. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, AİB ölkələri arasında güzəştli gömrük tarifləri mövcud deyil. Əksinə bu ölkələrdə gömrük haqları və tariflər olduqca yüksəkdir. Bu İran iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də İran üçün AİB-ə daxil olmaq həm avantaj, həm də riskdir.
Sonda U. Şükri İranın AİB-ə inteqrasiyasının həm də geosiyasi maraqlarla bağlı olduğunu vurğuluyaraq bildirir ki, “SSRİ dağıldıqdan sonra İran şimalında təsir gücünü itirdi. Ona görə də, İran AİB-ə daxil olmaqla Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionlarında geosiyasi maraqlarını reallaşdırmağı hədəfləyir. Ancaq burada İran maraqları Çin və Rusiya maraqları ilə uzlaşmalıdır. Əks halda, onun regional maraqlarını reallaşdırmaq mümkün olmayacaq”.
Nicat İsmayılov
