Prezidentin ötən gün problemli kreditlərin həlliylə bağlı verdiyi açıqlama cəmiyyətdə həm böyük maraq, həm də ümid yaratdı. Dünəndən etibarən, yerli mətbuatda bu məsələ geniş müzakirələrə səbəb olub. Mövzuyla bağlı iqtisadçı ekspert, Dr. Elçin Süleymanov Eurasia Diary-ə ekskluziv müsahibə verib.

Dr. Süleymanov əvvəlcə prezidentin dünənki açıqlamasına münasibət bildirərək qeyd etdi ki, prezident hər zaman vurğulayır ki, Azərbaycan sosial dövlətdir. Dünən problemli kreditlər probleminin dövlət tərəfindən həll ediləcəyi anonsunun verilməsi bir daha bu fikri isbat edir. Düşünürəm ki, tez bir zamanda bu problemin aradan qaldırılması vətəndaşların sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və borc yükünün azaldılmasına öz müsbət təsirini göstərəcək.

Problemli kreditlərin mahiyyətinə toxunan E. Süleymanov bildirdi ki, problemli kredit o zaman meydana gəlir ki, vətəndaş bankdan kredit götürür və sonradan müxtəlif səbəblərdən bu borcu ödəyə bilmir. Vətəndaş borcunu ödəmədiyi zamansa bank faizləri borcun üzərinə əlavə edilir. Bu vətəndaşın borc yükünü daha da artırır və nəticədə kredit “problemli kreditə çevrilir”.

Azərbaycanda mövcud olan problemli kreditləri izah edən ekspertin sözlərinə görə Azərbaycanda devalvasiyaya kimi daha çox biznes kredtilərində problemlər yaşanırdı. Lakin devalvasiyadan sonra vətəndaşların banklara olan borc yükü birdən-birə artdı. Belə ki, devalvasiyadan öncə vətəndaş 10 min dollar borc götürürdü və bu 8 min manat edirdi. Bu rəqəm vətəndaşın aylıq gəlirinə ekvivalent idi. Lakin bir ildə iki dəfə devalvasiya olduqdan sonra vətəndaşın aldığı 10 min dollar 17 min manat oldu və borcun ödənilməsində ciddi problemlər yaşandı. Hazırda ölkəmizdə əsas problemli kreditlər devalvasiya nəticəsində formalaşıb. Ona görə də düşünürəm ki, prezidentin dünənki açıqlaması da məhz bu tipli kreditlərlə bağlıdır.

Dünya təcrübəsində probemli kreditlərin həlli barədə danışan E. Süleymanov qeyd etdi ki, qonşu Gürcüstan, bəzi Ərəb ölkələri və s. dövlətlərdə bu tipli kreditlər sosial məqsədlərlə 5-10 min dollar məbləğinə qədər dövlət tərəfindən ödənilir. Bu ən ideal üsuldur. Çünki bu məsələdə kreditlərin silinməsi banklara ciddi maddi ziyan vura bilər. Ona görə də problemli kreditlər məsələsində hüquqi cəhətdən banklar haqlı mövqedədirlər. Düşünürəm ki, bizdə də vətəndaşın borcunun bir qismini dövlət ödəyəcək. Ancaq böyük bir ehtimalla bu qərar biznes kreditlərinə şamil edilməyəcək.

Prezidentin yaxın zamanlarda gözlənilən problemli kreditlərlə bağlı fərmanı barədə E. Süleymanov qeyd etdi ki, “Prezident də açıqlamasında dəfələrlə bu layihənin sosial xarakterli olduğunu vurğuladı. Ona görə də daha çox aşağı və orta təbəqədən olan vətəndaşların problemləri diqqət mərkəzində saxlanılacaq. Düşünürəm ki, veriləcək fərmandan sonra problem “üçtərəfli həll” üsulu ilə çözüləcək. Fərman isə daha çox devalvasiya nəticəsində meydana gələn problemli kreditləri əhatə edəcək. Üçtərəfli həll” üsulu ilə kreditin ödənilməsində hər üç tərəf, vətəndaş, bank və dövlət üzərinə məsuliyyət götürəcək. Vətəndaş dollarnan götürdüyü borcu (krediti) manatla qaytaracaq, borcun bir hissəsini (5-10 min manat) dövlət qarşılayacaq və qalan hissəni bank ya siləcək, ya da daha aşağı faizlər tətbiq edəcək. Problemin yeganə həlli bu cürdür, lakin prezidentin də qeyd etdiyi kimi işçi qrupu problem üzərində çalışır. Sözügedən qrupun açıqlamasından sonra daha konkret və real proqnoz və şərhlər verilə bilər.

Nicat İsmayılov