Özbəkistanlı tarixçi, publisist Şöhrət Barlas Eurasia Diary-ə ekskluziv açıqlamalar verib.
"Nazarbayevdən sonra qızı hakimiyyətə gələ bilər"
Ş. Barlas əvvəlcə Qazaxıstanda və Mərkəzi Asiya regionda gedən siyasi dəyişiklikləri izah edib. O, qeyd edib ki, “Nazarbayevin istefası gözlənilən idi. O, illərlə yalnız Qazaxıstanın deyil, bütün Türk dünyasına xidmət edib və türk elinin ağsaqqalı kimi məşhurlaşıb. Lakin Nazarbayevin son dövrlər səhətində yaranan problemlər və yaşının kifayət qədər irəliləməsi onda belə bir fikir yaratdı ki, artıq istefa vaxtı çatıb. Düşünürəm ki, Nazarbayev bu istefa ilə yeni bir siyasi ənənə yaratdı və ən azından digər region ölkələrinin liderləri kimi dövlət başçısı kimi dünyadan köçmək istəmədi”. Ş. Barlas həmçinin bildirib ki, Nazarbayevdən sonra yerinə kimin keçəcəyini dəqiq demək çətindir, ancaq qızı Dariqa xanımın parlament sədri vəzifəsinə gətirilməsi məncə, onun 2020-ci ildə keçirləcək prezident seçkilərində iştirak edəcəyinə dəlalət edir. Həmçinin Nazarbayevin hələ sağlığında paytaxtın adını Nur-sultan olaraq dəyişmək ən azından siyasi etikaya uyğun gəlmir.
"Özbəkistan bağırsaqlarını rüşvətxor məmurlardan təmizləyir"
Qazaxıstanla birlikdə Özbəkistanda da həm siyasi, həm də digər sahələrdə ciddi dəyişikliklər müşahidə edilir. Özbəkistanda Şövkət Mirziyoyev hakimiyyətə gəlməsindən sonra keçmiş bürokratik aparata və korrupsiyaya qarşı ciddi mübarizə başladı. Yüzlərlə korrupsioner məmur və hətta keçmiş prezident İslam Kərimovun qızı həbs edilib. Onlarla general, nazir, güc strukturlarında çalışan yüksək rütbəli məmur, hökümət üzvləri və s. həbs edildi. Yəni, Özbəkistan bağırsaqlarını rüşvətxor məmurlardan təmizlədi. 30 minə yaxın siyasi repressiyalara məruz qalmış və qara siyahıya düşən siyasi fəalın adı qara siyahıdan silindi. İllərlə sırf azad və müstəqil fikirlərini ifadə etdiklərinə görə məhkum edilən yüzlərlə jurnalist, alim və tarixçi həbsdən azad edilib. Ən əsası isə Şövkət Mirziyoyev xalqın içindən çıxan biri olaraq mütamadi olaraq vətəndaşlarla görüşür və bu görüşlərdə hətta onu mühafizəçilər deyil, xalq müşahidə edir. Bu tipli dəyişikliklərin bütün region dövlətlərinə görülməsi təbii ki, mümkündür və gözləniləndir deyə Ş. Barlas qeyd edib.
"Özbəkistan Mərkəzi Asiyanın lider dövlətinə çevriləcək"
Ş. Barlasın sözlərinə görə, Özbəkistan Mərkəzi Asiyanın tam mərkəzində, tranzit yollarının üzərində yerləşən, böyük tarixə malik bir dövlətdir. 34 milyon vətəndaşa sahib bu ölkə heç bir hərbi təşkilatın üzvü deyil və balanslı siyasət yürüdür. Özbəkistan həm NATO, həm də KTMT ilə eyni zamanda müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq edir. Xüsusən ,Şövkət Mirziyoyevin hakimiyyətə gəlməsindən sonra Özbəkistan getdikcə Mərkəzi Asiyanın lider dövlətinə çevriləcək.
"Ermənistanın Özbəkistanda heç səfirliyi belə mövcud deyil"
Azərbaycan və Özbəkistan dövlətləri arasında münasibətlər yüksək səviyyədədir. Özbəkistan Azərbaycanın haqq davası olan Dağlıq Qarabağ probleminin Azərbaycanın xeyrinə həll edilməsinin tərəfdarıdır. Təsadüfi deyil ki, Ermənistanın Özbəkistanda heç səfirliyi belə mövcud deyil.
Nizaminin əsərin ilk dəfə özbəklər tərcümə edib
Özbək xalqı və Azərbaycan xalqı çox qədim tarixi ənənələrə sahib, eyni soydan gələn, eyni dildə danışan, eyni dəyərlərə sahib və eyni dinə inanan iki xalqdır. Bizim mədəniyyətimizdə də birçox ortaq məqamlar var. Biz dahi Nizamini, Fizuli və Nəsimini həm də özbək xalqının şairləri hesab edirik və bu doğmalıqdan irəli gəlir. Tarixdə ilk dəfə Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasını tərcümə edən də məhz bir özbək olmuşdur. Bu şəxs məşhur Qutub Xarəzmi olub (1341).
“Turana qılılncan daha böyük nemət, yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət”
“Türk xaqlarının bir olması bu gün ən böyük zərurətdir” deyən Ş. Barlasın sözlərinə görə, bu birliyə aparan əsas yolu Hüseyn Cavid göstərib. Hüseyn Cavid məşhur “İblis” əsərində də qeyd edir ki, “Turana qılılncan daha böyük nemət, yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət”. Türk xalqlarının birliyi sadəcə kültür millətçiliyinin, mədəni əlaqələrinin möhkəmləndirilməsinin hesabına baş tuta bilər. Türk xalqlarının birləşməsinə ən böyük əngəlsə din ayrımçılığı və ümmətçilikdir.
"Əvvəllər biri mən türkəm deyməyə qorxardı"
Ş. Barlasın sözlərinə görə əvvəllər Özbəkistanda biri özünə Türk deməyə qorxardı. Türkçülər və Turançıların əksəriyyəti həbslərdə idi. Türkçülük ideologiyasına qarşı ciddi təzyiqlər mövcud idi. Məşhur yazıçı Məhəmməd Əli Maxmudov "Boz Börü" kitabını yazdığına görə həbs edilmişdi. Lakin bu gün hətta dövlət televiziyalarında türkçü tarixçilər və ya şairlər çıxış edir və sərbəst fikirlərini ifadə edə bilirlər.
"Türküstanda ən böyük ideoloji xəstəlik manqurtluqdur"
“Türküstan regionunda və ümumi post-sovet məkanında ən böyük ideoloji xəstəlik manqurtluqdur. Manqurtluq çox ağır xəstəlikdir və bu xəstəlikdən sağalmaq mümkün deyil. Sözügedən manqurtlar sovet dövrü bitsə bel hələ də o ənənələr əsasında yaşayan insanlardır. Bu tip insanlara cəmiyyətin hər təbəqəsində görmək mümkündür. Belə insanların şəxsi fikri olmur, onlar kimi olmayan insanları qəbul edə bilmirlər, totalitarizmin prinsiplərini ideal hesab edirlər, radikal səviyyədə muhafizəkardırlar və cəmiyyətdə milli şurun oyanması bu insanlar üçün ən böyük bədbəxtlikdir. Düşünürəm ki, bu tipli manqurtlar cəmiyyətimizdən təmizləndiyi zaman biz daha da inkişaf etmiş bir ölkə olacayıq.
"Nəsibə Zeynalova özbəklərin ən çox sevdiyi azərbaycanlı aktrisadır"
Ş. Barlas həmçinin qeyd edib ki, “Özbəkistanda hələ də “Qaynana”, “Əhməd hardadır?” və digər Azərbaycan filmləri maraqla izlənilir. Nəsibə Zeynalova özbəklərin ən çox sevdiyi azərbaycanlı aktrisadır. Azərbaycan müğamı və digər mahnıları dillər əzbəridir. Azərbaycan şairlərinin şeirləri burada çox məşhurdur. Bütün bunlar bir daha iki xalq arasındakı yaxın münasibətləri sübut edir”.
Nicat İsmayılov
