Pakistan Azərbaycanın ən sıx əməkdaşlıq etdiyi, müttəfiqlikdən savayı qardaşlıq münasibətləri olan bir dövlətdir. Xüsusən iki dövlət arasında günü-gündən genişlənən hərbi əməkdaşlıq daha çox diqqət cəlb edir. Bu məqalədə xüsusən 2016-cı ilin aprel döyüşlərindən sonra Azərbaycan və Pakistan arasında daha da genişlənən hərbi əməkdaşlığın inkişaf tempi tətqiq edilib.
Pakistan Azərbaycanın müstəqilliyini Türkiyədən sonra ikinci tanıyan ölkədir. Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi Pakistan tərəfindən 1991-ci il dekabrın 12-də tanınıb. İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ilin iyun ayının 9-da qurulub. Bu faktlar Azərbaycanla Pakistan arasında münasibətlərin ilkin mərhələdən ideal səviyyədə qurulmasına və inkişafına zəmin yaradıb.
Pakistanla Azərbaycan arasında hərbi əməkdaşlığın inkişaf tempi Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində üzləşdiyi hərbi embarqo və daha sonrasındakı sosial, siyasi və iqtisadi problemlərlə bağlı olaraq olduqca aşağı səviyyədə idi. Lakin Azərbaycanda daxili siyasi sabitlik və iqtisadi inkişaf əldə edildikdən sonra Pakistanla olan dostluq və müttəfiqlik əlaqləri hərbi əməkdaşlıq səviyyəsinə keçdi.
Xüsusən 2016-cı ilin aprel ayında Azərbaycanla Ermənistan arasında baş verən “4 günlük müharibə” bir daha göstərdi ki, Azərbaycanla Pakistan yalnız müttəfiq deyil, həm də qardaş ölkələrdir. Aprel döyüşlərinə ilk reaksiyanı aprel ayının 3-də Pakistan İslam Respublikasının Müdafiə Nazirliyi verdi. Beləki, Pakistan Müdafiə Nazirliyinin “Pakistan Defence” səhifəsində “Pakistan xalqı Ermənistanla münaqişədə Azərbaycan xalqını dəstəkləyir, Dağlıq Qarabağ Azərbaycanındır” başlıqlı paylaşım edildi.
Ardınca, Rusiya paytaxtında keçirilən Avrasiya ölkələri parlament spikerlərinin birinci toplantısında iştirak edən Pakistan Milli Assambleyasının sədri Sərdar Ayaz Sadiq azərbaycanlı jurnalistlərə açıqlamasında qeyd etdi ki, “Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli məsələsində Azərbaycanın başqa yolu qalmazsa, biz dost ölkəyə hər cür dəstək verməyə hazırıq. Pakistan ordusunun canlı qüvvələri başqa ölkələrin ərazisində hərbi əməliyyatlara qatılmır. Lakin hökumətin razılığı ilə Pakistan hərbi qüvvələri dost ölkələrə dəstəyini də əsirgəmir”.
Həmçinin məlumdur ki, Pakistan 80 minlik qoşununu Azərbaycana dəstək üçün hazır vəziyyətə gətirmişdi. Məhz bu fakt Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən yüksək qiymətləndirildi və Pakistanla olan əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsinə səbəb oldu. Azərbaycan prezidenti başda olmaqla bütün Azərbaycan vətəndaşları Pakistanın dəstəyini əyani şəkildə hiss etdi. Nəticədə Pakistanla Azərbaycan arasında hərbi əməkdaşlıq özünün “qızıl dövrünü” yaşamağa başladı.
Azərbaycan Milli Məcisinin deputatı Tahir Rzayev Hindistanın Ermənistana silah satmasına münasibət bildirərkən bildirib ki, “Ermənistanın Hindistanı varsa, Azərbaycanın da Pakistanı var”. Bu açıqlama doğurdan da mövcud stuatsiyanı analiz etməyə kömək edir. Tarixi zərürət zülmə uğrayan iki müsəlman, qadaş xalqı bir-birinə daha da yaxınlaşdırdı. Aprel döyüşlərindən sonra Pakistanın dəstəyini yüksək qiymətləndirən Azərbaycan öz hərbi arsenalında daha çox Pakistan silahlarını görmək barədə qərar qəbul etdi. Bu qərara həmçinin Aprel döyüşlərindən sonra Azərbaycanla Rusiya arasında yaşanan soyuqluq və gərginləşmə də öz təsirini göstərdi. Aprel döyüşlərindən sonra Azərbaycanla Pakistan arasında hərbi əməkdaşlığın yeni erası başlandı.
28 fevral, 2017-ci ildə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə Pakistan İslam Respublikası prezidenti Nəvaz Şərif arasında İslamabadda təkbətək görüş baş tutdu. Görüşdə Əliyev əvvəlcə öz həmkarına aprel döyüşləri zamanı Pakistanın göstərdiyi dəstəyə görə təşəkkür etdi.
Bu çox məhsuldar görüş idi. Görüşün sonunda Azərbaycan Pakistandan JF -17 Thunder” və “Super Mushshak” döyüş təyyarələrinin alınması haqqında razılaşma əldə edildi. Bu razılaşmaya əsasən həmən ilin 27 iyulunda Pakistan aviasiyasının marşalı Ərşad Malik və Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvvələrinin komandanı general-leytenantı Ramiz Tahirov 10 ədəd “Super Muşak” təlim-məşq təyyarəsinin Azərbaycan HHQ-yə verilməsi barədə saziş imzalayıblar. Bu tarixi saziş Azərbaycanla Pakistan arasında hərb əməkdaşlıq tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Qeyd edək ki, “Super Muşak” “Saab şirkətinin MFI-17 təyyarəsinin təkmilləşdirilmiş versiyasıdır. JF qırıcıları isə Azərbaycan üçün “Su-30”un alternatividir. Beləki, Rusiya və Ermənisan arasında imzalanan müqaviləyə əsasən ilkin mərhələdə 8, daha sonra 12 "Su 30 sm" qırıcısı Ermənistana satılacaq. Azərbaycanda məhz buna görə Pakistanın istehsal etdiyi JF-lərə diqqəti yönəldib. Xatırladaq ki, JF təyyarələri son həftələrdə Hindistanla Pakistan arasında yaşayanan döyüşlərdə müsbət leyfiyytləri ilə seçiliblər və düşmən üçün əsl baş ağrısına çevriliblər.
2018-ci ilin Sentyabrın 25-də Bakı Ekspo Mərkəzində keçirilən “ADEX 2018” üçüncü Azərbaycan Beynəlxalq müdafiə sərgisi çərçivəsində müdafiə naziri, general-polkovnik Zakir Həsənov Pakistan İslam Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Birləşmiş Qərargah Rəisləri Komitəsi sədrinin müavini, general-leytenant Malik Zəfər İqbalın rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşüb. Görüşdə Pakistanın istehsal etdiyi aviabonmbaların alınmasıyla bağlı razılaşma əldə edilib. İstehsal edilən müxtəlif təyinatlı aviasiya bombaları və yönləndirmə dəstlərinin Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinə təqdimatı keçirilib və bəyənilib. Bu aviasiya bombaları uzaq məsafədən düşmənin möhkəmləndirilmiş sığınacaqlarını, xüsusilə də betondan düzəldilmiş sığınacaqlarını dəqiqliklə məhv etməyə imkan verir. Bombalar həm NATO ölkələrində istehsal olunan təyyarələrdən, həm də Sovet təyyarələrindən atıla bilir.
Pakistan İslam Respublikasında səfərdə olan Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin nümayəndə heyətini 2019-cu ilin martın 22-də bu ölkənin prezidenti Arif Alvi və Birləşmiş Qərargah rəisləri Komitəsinin sədri general Zübair Mahmud Həyat qəbul edib. Görüşlərdə ölkələr arasında hərbi, siyasi, iqtisadi və s. əlaqələrin inkişafı barədə danışıqlar gedib və Azərbaycanla Pakistan arasında hərbi əməkdaşlığın genişləndirilməsi barədə müqavilə imzalanıb. Bu müqavilə yaxın gələcəkdə Azərbaycanın Pakistandan yeni silahlar alması və hərbi əməkdaşlığını daha da intensivləşdirməsini təmin edəcək.
Martın 23-də isə İslamabad şəhərində Pakistan Silahlı Qüvvələrinin hərbi paradı keçirilib. Paradda Pakistan Ordusunun bölmələri ilə yanaşı, Azərbaycan Ordusunun bir piyada bölməsi tribuna önündən keçərkən Pakistan dövlət rəhbərliyi ayağa qalxaraq heyəti salamlayıb. Paradın aparıcısı Azərbaycan dilində “Yaşasın Azərbaycan! Yaşasın Azərbaycan - Pakistan dostluğu!” ifadələri ilə ordumuzun hərbçilərini təqdim edib.
İslamabaddakı parad bir daha Azərbaycanla-Pakistan arasında sarsılmaz dostluğu və qardaşlığı gözlər önünə sərib. Bu paradda birgə yürüyən qəhərəman Azərbaycan və Pakistan əsgərlərinin yaxın zamanlarda Kəşmirdə, Qarabağda birgə yürüşlərinin keçirilməsi iki müsəlman xalqın Tanrıdan ən böyük diləyidir.
Nicat İsmayılov