Bir neçə gün öncə şəhər məktəblərindən birində 8-ci sinif şagirdinin özünə qəsd etməsi xəbəri ölkə ictimaiyyətini sarsıtdı. Gənc qızın ölümündən sonra məktəb direktorunun səs yazısı mətbuatda yayıldı və direktor araşdırma müddətində işdən kənarlaşdırıldı, müəllimlər və şagirdlərin davranışı isə ayrılıqda geniş bir mövzu predmetidir...
Ümumilikdə yeniyetməlik insan həyatında psixoloji baxımdan ən həssas dövrdür. Və bu hadisədən sonra həyəcan təbili çalınmalıdır. Hətta gecikirik. Hər il qəbul imtahanlarının nəticələri elan olunduqdan sonra imtahandan keçməyən abituriyentin intihar xəbərini eşitməyə artıq alışmışıq.
Eurasia Diary-ə açıqlama verən
psixoloq Azad İsazadə məktəb psixoloqlarının mühüm, böyük problemləri həll etməyə hazırlamaq üçün vahid universal bir proqramın olmasının vacibliyini vurğulayıb.
"Bir orta məktəbdə 300 şagird oxuyur, onlar üçün bir-iki psixoloq çox azdır"
"Reallıq belədir ki, bu gün Azərbaycanda universiteti bitirən psixoloqun iş tapması üçün ən rahat yer məktəbdir. Lakin məktəbdə çalışan psixoloqların sayı qənaətbəxş deyil. Nəzərə alsaq ki, bir orta məktəbdə 300 şagird oxuyur, onlar üçün bir-iki psixoloq çox azdır. Onların sayı artırılmalıdır. Fiziki olaraq bu mümkün deyil. Psixoloqların keyfiyyətinə gəldikdə isə, institutu bitirmiş psixoloqun birdən-birə mühüm, böyük problemləri həll etmək təcrübəsi yoxdur. Deməli, onları buna hazırlamaq üçün vahid, universal bir proqram olmalıdır. Bütün psixoloqlar bu proqramla işləməli və eyni alətlər, texnikalar olmalı, hansı vəziyyətdə, hansı psixoloji testi istifadə etmək məsləhətdir, bunu bilməlidirlər. Bu fəaliyyət bir mərkəzdə toplanmalı və onun üzərində peşəkarlar işləməli və təzə tövsiyyələr verilməlidir", deyə o qeyd edib.
Cinsi azlıqlara aid müraciətlərdən danışarkən Azad İsazadə bildirib ki, yeniyetməlik dövründə insanda doğrudan da hansı cinsə aid olduğu sualı yarana bilər. "Ancaq müraciət edənlərin çoxunun, bəlkə də 80%-nin reallıqda cinsi azlığa aidiyyatı yoxdur. Sadəcə məktəbdə bir balaca fərqli davranışa görə bu ləqəbi onlara qoyublar. Yeniyetmələr çox qəddar olur. Hər hansısa streotip varsa və ya ləqəb qoyulursa, hətta mənfi olmayanı belə təsirə malikdir. Hazırda psixoloqlara bu məsələylə bağlı müraciətlər çox olmasa da, bu o demək deyil ki, bu hallar azdır. İntihar depresiyanın zirvəsi kimi qiymətləndirilə bilər. İnsan depressiyadan çıxış yolu axtarır və tapmayanda ona elə gəlir ki, yeganə çıxış yolu intihardır. Qərbdə psixoloq institutu çoxdan var və daha genişdir. Amma qərb ölkələrində xüsusilə, şimal və qərbdə intihar halları Azərbaycandan çoxdur. Bəzən məsələ təkcə psixoloqa müraciət etməklə həll olunmur. Bəzən də insan psixoloqa müraciət etmək istəmir. Lakin bu o demək deyil ki, psixoloqlar bütün problemləri həll etməyə qadirdir", deyə psixoloq əlavə edib.
Məktəb "yavaş-yavaş işləyən mina"dır
Azad İsazadənin sözlərinə görə, yeniyetmənin problemi ondadır ki, kiməsə gülməli gələn bir şey ona faciə kimi görünə bilər. "Uşaqlıqda bütün problemlərini böyüklər həll edib və yeniyetmə yaşına çatanda problemləri həll etmək təcrübəsi yoxdur. Və ilk dəfə hansısa problemlə rastlaşanda ona belə gəlir ki, onun həyatı bitib. Bu ləkədən sonra vəziyyət düzələ bilməz. Hər il abituriyentlərin arasında imtahandan kəsilən bir-iki nəfər özünə sui-qəsd edir. Bizə təəcüblü gəlir, deyirik ki, bu il qəbul olunmamısan gələn il qəbul olunarsan. Amma bizim cəmiyyətdə instituta qəbul olunmaq super vacib bir iş sayılır, qəbul olunmamaq isə faciədir. Təki diplom olsun, sonra nəçi işləyəcəksən vacib deyil. Məktəbli 9-cu sinifdən repetitor hazırlığına gedir və başa düşür ki, imtahandan kəsilsə bir il də hazırlığa getməlidir. Səbəb kimi gətiriləcək amillər çoxdur. Və ali təhsil şərt deyil, əsas bacarıqdır. İki-üç diploma olub işsiz olanlar da var".
"Praktiki olaraq, məktəb "yavaş-yavaş işləyən mina"dır. 400-500 yeniyetmə olan yerdə epileptik tutmadan, şagirdlər arasında dava yaranmasına kimi hər bir şey baş verə bilər. Bura mürəkkəb kritik bir idarədir. O divarların arasında baş verənə müəllimlər cavabdehdir. Onlar da fiziki baxımdan çatdıra bilmir. Müəllimin əsas vəzifəsi savad verməkdir. Savadın keyfiyyəti ayrı məsələdir. Bizdə yavaş-yavaş rahatlaşma olur və düşünürük ki, bizdə belə şey ola bilməz. Burada hansısa cinayət tərkibi axtarmaq düzgün deyil. Kim istəyərdi ki, bu baş versin? Bundan əlavə məktəbdə intihar hadisəsinin qarşısını almaq üçün digər bir məktəbdə rəhbərliyin "pencərələri şuruplatmaq" göstərişi də həll yolu deyil. Bəyəm şüşəni sındırıb tullanmaq olmaz və ya şüşəni sındırıb venanı kəsmək olmaz? Bəs məktəbdən çıxıb özünü ayrı yerdə atsa? Bunun üzərində fikirləşməliyik və nəyisə dəyişmək lazımdır", deyərək ekspert fikrini tamamlayıb.
Gülnar Səlimova
