Şri-Lankada Pasxa bayramı günü iki kilsə və iki oteldə ard-arda terror aktları həyata keçirildi. 310 nəfər dünyasını dəyişdi və 500-ə yaxın insan yaralandı. Həyata keçirilən terror aktları hələ ki heç bir silahlı qruplaşma və ya terror təşkilatı öz üzərinə götürməyib, lakin hökümət 40 nəfər şübhəli şəxsi ələ keçirib və ölkədə fövqəladə vəziyyət elan edilib. Qeyd etmək lazımdır ki, bundan təxminən bir ay əvvəl Yeni Zellandiyada, iki məsciddə həyata keçirilən silahlı hücum nəticəsində 50 nəfər dinc müsəlman öldürülmüş, 50 nəfərsə ağır yaralanmışdı.
Bu terror aktları iki arqumentin təzahürüdür: 1. Artıq terror sərhəd tanımır və getdikcə daha da beynəlxalq səviyyədə özünü biruzə verir. 2. Dini zəmində həyata keçirilən terror aktları yenidən özünün yüksəliş dövrünə qədəm qoyur.
Şri-Lankada terror aktının baş verdiyi zaman (yəni Pasxa bayramının keçirildiyi gün) onu ifadə edir ki, həyata keçirilən bombalı hücum həftələr öncəsindən planlaşdırılmışdı. Yeni Zellandiyada müsəlmanlara qarşı həyata keçirilən terror aktından sonra bu dəfə hədəfin xristianlar olması da təsadüfi deyil. Məşhur amerikalı politoloq Samuel Hantinqton özünün “sivilizasiya müharibəsi” kitabında dinin xalqlar arasında münaqişləri formalaşdırmaq və genişləndirmək üçün əhəmiyyətli faktor olduğunu qeyd edir. Doğurdan da son dövrlərdə xüsusən də, “Ərəb baharı”ndan sonra dünyada yeni nəsil terrorizm – “islam terrorizmi”nin formalaşması və ardınca müsəlmanlara qarşı beynəlxalq müstəvidə təzyiqlərin artması hazırki dövrdə Hantinqtonun sözlərinin nə qədər doğru olduğunu bir daha gözlər önünə sərir.
Bəs Terror aktını kim həyata keçirdi?
Hazırda beynəlxalq aləmi ən çox bu sual maraqlandırır: Terroru müsəlmanlar edib ya başqaları? Artıq qərb mətbuatında “islam terrorizmi” mövzulu məqalələrə yenidən rast gəlirik. Baxmayaraq ki, heç bir terror qruplaşması həyata keçirilən bombalı hücumu öz üzərinə götürməyib, buna rəğmən kimlərsə sanki bu məsələnin məhz müsəlmanlar tərəfindən həyata keçirildiyinə dünyanı inandırmağa və beynəlxalq mətbuatın diqqətini bu müstəviyə çəkməyə cəhdlər edir.
Ancaq bir faktı da qeyd etmək lazımdır ki, Şri-Lanka 30 ilə yaxın vətəndaş müharibəsi ilə qarşı-qarşıya qalmış bir dövlətdir. Ümumiyyətlə, Asiyanın cənubunda yerləşən Şri-Lanka müxtəlif dinlərə məxsus insanların yaşadığı və polietnik cəmiyyətə sahib bir ölkədir. Ona görə də bu ölkədə həm etnik, həm də dini zəmində baş verən münaqişələr tez-tez baş verir. Şri-Lankada sabitliyi pozan və illərdir öz terror hücumlarıyla ölkənin siyasi durumunu daha da ağırlaşdıran əsas terror təşkilatı “Tamil Elam Qurtuluş Arslanları”dır.
Bu təşkilat dünyanın 30-dan artıq ölkəsində terror təşkilatı kimi tanınıb. Təşkilat 1976-cı ildə yaradılıb. 30 ildən artıq Şri Lanka höküməti ilə müharibə aparıb. Təşkilat Hindistanla sərhəddə yaşayan Tamil etnik qrupunun azadlığı uğrunda mübarizə aparan separatçılardan ibarətdir. “Tamil Elam Qurtuluş Arslanları” ilə Şri-Lanka ordusu arasında gedən uzun-uzadı döyüşlər nəticəsində 2009-cu ildə bu təşkilat tamamilə məhv edilir. Təşkilatın məskunlaşdığı əsas ərazilər ələ keçirilir, lideri isə öldürülür. Təşkilatın tamamilə darmadağın edilməsinə baxmayaraq sonuncu terror aktı barədə əsas şübhələr Tamilçilərin və işidçilərin üzərinə istiqamətlənir.
Bu arada bir maraqlı faktı da qeyd etmək lazımdır ki, Şri-Lankanın Telekomunikasiya Naziri olan Harin Fernando terror aktının baş verməsindən sonra mətbuata skandal açıqlamalar vermişdi. O, qeyd etmişdi ki, Şri-Lankanın kəşfiyyat idarəsi belə bir terror əməliyyatının həyata keçirilə biləcəyi ehtimalından xəbərdar idi. Kəşfiyyat idarəsinin bəzi üzvlərinin əvvəlcədən çox şeydən xəbərləri olub. ABŞ, Hindistan və Böyük Britaniya xüsusi xidmət orqanları Pasxa bayramından öncə genişmiqyaslı terror aktının baş vermə potensialının olduğu ilə bağlı Şri Lanka kəşfiyyat idarəsinə xəbərdarlıq etmişdilər. Bütün bunlara rəğmən heç bir təhlükəsizlik tədbiri görülməyib.
Şri-Lankada baş verən hadisələri şərh edən türk professor Səncər İmer qeyd edib ki, “Bu hadisə məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilib və əsas məqsəd 10 il əvvəl dayandırılmış vətəndaş müharibəsini yenidən başlatmaqdır. Bundan savayı bu terror aktıyla vətəndaş müharibəsinin yenidən alovlanması və daxili sabitliyin pozulması hədəflənir. Bütün bunlarsa Çinin liderliyində həyata keçirilən və Şri-Lankanın da qoşulduğu “Bir kəmər, bir yol” layihəsinin axsadılmasına gətirib çıxaracaq. Yeni Zellandiyadakı müsəlmanlara qarşı həyata keçirilən qətliam, Sudandakı dövlət çevrilişi və Şri-Lankadakı partlayışlar Çinin regional təsirini azaltmaq üçün həyata keçirilən tədbirlər kimi nəzərdən keçirilə bilər”.
Nicat İsmayılov
