Qarabağda və Ermənistanda inqilab eyforiyası sendromu yaşanır. Nədir inqilab eyforiyası sendromu? İnqilab sonrası xalqda olan ruh yüksəkliyi və sevincin birdən-birə kədər və bədbinliklə əvəz edilməsi, ölkədə inqilabın gətirdiyi yeniliklərin özünü doğrultmaması və ya inqilabın tam reallaşmaması, yarımçıq qalmasıdır. İnqilab başa çatdımı Ermənistanda? Xeyr, əsla. Çünki inqilabın hədəfi erməniləri Qarabağ klanından azad edib, demokratik dövlət quruculuğuna keçmək idi. İnqilab hədəfinə çatmadı və Qarabağa sıçramadı. Ermənilər üçün əsl inqilab hələ bundan sonra başlayır...
Bu gün Ermənistanda da “qara kütlə” zənn edir ki, inqilab bitib. Ancaq Köçaryanın həbsdən azad edilməsi, Qarabağda hələ də klan üzvlərinin yüksək imtiyaz və güc sahibi olması, Ermənistanın daxilində sabitliyin tam şəkildə formalaşdırıla bilinməməsi və s. kimi amillər bizə onu deməyə əsas verir ki, “xeyr cənablar ermənilərin inqilabı baş tutmayıb”. Əlbəttə ki, bu gün Ermənistanı idarə edən Paşinyan özündən əvvəlki liderlərə baxanda “süddən çıxmış ağ qaşıq” qədər təmiz və “pak” hesab edilə bilər. Şüphəsiz ki, özündən əvvəlkilərdən fərqli olaraq sadə və xalqına daha yaxındır. Ancaq əsla özündən əvvəlkilərdən daha demokrat deyil. Çünki demokratiyalarda problemlər hüquq və qanunla həll edilir. Ən pis halda refendum və ya seçki yoluyla, xalqın iradəsi vasitəsilə...
Paşinyan isə hansı problemlə üzləşirsə bunu “küçə”də, qara kütlənin dəstəyi ilə həll etməyə çalışır. Koçaryanı azad edib deyə bir hakimi topa tutan Paşinyan bu da azmış kimi xalqı küçələrə səsləyərək məhkəmə hakimiyyətini devirməyə səy göstərir. Oysa məhkəmə demokratik ölkələrdə hakimiyyət bölgüsü prinsipi əsasında qərarlaşdırılmış üçüncü və müstəqil hakimiyyətdir...
Koçaryan azad olunduqdan sonra Paşinyanın durumu daha da çətinləşdi. Onsuz da Koçaryan türmədə olanda belə Qarabağdakı qondarma rejimə sözünü keçirə bilməyən baş nazir, indi Koçaryanın aktiv siyasətə qayıdışı baş tutarsa nə edəcək? Heç özü də bilmir. Bununla birlikdə, Ermənistanda yeni hakimiyyət savaşının ilk qıvılcımları Qarabağdan müşahidə edilir. Yeni hakimiyyət devirdiyi rejimlə yenidən mübarizə aparmaqdadır. Çox maraqlı stuatsiyadır, maraqlı oyunlar gedir. İqtidar gerçəkdən iqtidardırmı, o belə bəlli deyil. Sözdə Paşinyan Ermənistanın baş naziri, hakimi-mütləqidir. Ancaq məhkməyə söz keçirə bilmir, iqtisadiyyatda əli-qolu bağlıdır, Qarabağa nəzarət edə bilmir, xarici siyasətdə Rusiyaya zidd siyasət yürüdə bilmir, istədiyi radikal manevraları həyata keçirə bilmir. Deməli, Paşinyan hakimiyyətə gəlsə də siyasi sistemin rıçaqlarını tam ələ keçirə bilməyib ki, sistemi idarə etsin. Deməli, hardasa rıçaqlar Koçaryanın əlindədir ki, ondan bu qədər qorxur və çəkinir. Koçaryan isə sakitcə Qarabağda işini görür və generalları Paşinyana qarşı üsyana hazırlayır. Paşinyan isə tək dayağı olan xalqı mübarizəyə səsləyir. Tərəflər mübarizəyə hazırdır. Oyun başlayır, əsl taxt oyunu Ermənistanda start götürür...
Ard-arda gələn xəbərlər Paşinyanı daha da ürküdür. Qarabağ klanına üzv generalların gizli görüşü barədə çıxan xəbərlər Ermənistan mətbuatında bir “bomba” effekti yaradır. Koçaryanın fitvası ilə Paşinyana qarşı çevrilən generallar hər an ölkədə hərbi çevriliş təşkil edə bilərlər. Bunu Paşinyan da görür, bilir. Və Qarabağdan əsgər oğlunu geri, Ermənistana qaytarır. Bəs baş nazir nədən qorxur?
Qarabağ klanı öz maraqlarını təmin etmək üçün hər vasitəyə əl ata bilər. Hərbi çevriliş, sui-qəsd, qara təbliğat, qırğın, terror və s. Qeyd edim ki, son 25 ildə bütün bu “qara vasitələr”dən klan liderləri dəfələrlə istifadə ediblər. İndi generallar da işə qarışıb. Paşinyanı devirmək üçün oğlundan istifadə etməkdən gözəl hansı üsul ola bilər?! Paşinyan oğlunu geri çağırmaqla göstərir ki, mövcud şəraitdən xəbərdardır. O, başa düşür ki, ancaq öz canı və kreslosu deyil, həm də ailə üzvləri təhdid altındadır. Bu durumda sığınacağı yegane yer isə küçə və xalqdır.
Bəs xalq nə durumdadır? Düzü, Ermənistanda olmadan, sadəcə mətbuatı izləməklə erməni xalqının psixoloji durumunu analiz etmək çox da mümkün deyil. Ancaq bununla belə əyani şəkildə görünən bir şey var. O da ki, xalqın ona verilən vədlərin yerinə yetirilməsini tələb etməsidir. Xalqınsa ən böyük problemi işsizlik və iqtisadi böhrandır. Bu problemi isə Paşinyan həll etmək iqtidarında deyil. Beləliklə, Paşinyanın yeganə dayağı olan erməni xalqı da bir o qədərdə möhkəm şəkildə onun arxasında durmayıb. Çünki hər vətəndaşı hakimiyyət oyunlarından çox, öz cibi ilə maraqlanır.
Qarabağda vəziyyət daha da gərgindir. Paşinyanı dəstəkləyən gənc liberal qruplarla, Koçaryanı dəstəkləyənlər arasında münasibətlər kəskinləşib və hər an qarşıdurmalar yarana bilər. Bir yandan da qondarma rejimdə gələn il seçkilərin keçirilməsi buradakı vəziyyəti daha da kəskinləşdirib. Paşinyanın Qarabağda nəzarəti onsuz da bərqərar deyildi. İndi Koçaryanın azadlığa çıxması və 2020 seçkilərində onun namizədinin zəfər çalması Paşinyanın tamamilə Qarabağı itirməsi mənsına gələr. Belə hesab etmək olar ki, Ermənistandakı “taxt oyunun” taleyi də Qarabağda həll ediləcək. Paşinyan hakimiyyətini gücləndirmək üçün Qarabağdakı klanı əzməli, Qarabağda öz nümayəndələrinin rəhbərliyini təmin etməlidir. Çünki Qarabağda özünə müxalif klanın hakimiyyəti ona qarşı ciddi təhdidlər yaradır. Koçaryan isə Qarabağa hakimiyyətə gəlişin açarı kimi baxır. O, Qarabağda birbaşa və ya qeyri-rəsmi hakimiyyətini tam formalaşdıra bilsə Qarabağı müstəqilləşdirə və Rusiyanın da yardımları ilə Paşinyan iqtidarına ciddi “zərbələr” vura bilər.
Nicat İsmayılov
