Ankara və Moskvanın “TRİUMF”u NATO-nun planı necə ÇÖKDÜRÜLDÜ?

Dünya 20:12 14.09.2017

Rusiya və Türkiyə iki ölkənin münasibətləri tarixində ən böyük silah sazişini bağladı. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan S-400 “Triumf” zenit raket sisteminin alınması haqqında müqavilənin imzalandığını açıqladı. Sənəd hava hücumuna qarşı müdafiə sistemi üçün Ankaranın apardığı uzunmüddətli axtarışların nəticəsi oldu.

Ankaraya Hava Hücumundan Müdafiə sistemi nə üçün lazımdır?

Böyük mənzilli zenit-raket sistemlərini əldə etmək üzrə Türkiyənin arzusunun tarixi onilliklərlə ölçülür. 1990-cı illərin əvvəllərində MIM-14 Nike Hercules sistemləri silahlanmadan çıxarıldı. 1950-1960-cı illərin istehsalı və 140 kilometr radiusda təsirli olan sistemlər aşağıdan uçan hədəfləri yaxalaya bilmirdi.

Son 25 ildə Türkiyənin hava hücumundan müdafiə sisteminin ən uzaqvuran sistemi MIM-23 Nike Hawk-dır. Onun hərəkət radiusu 50 kilometr təşkil edir. Ancaq bu sistem “Herkules”dən fərqli olaraq aşağıdan uçan hədəflərlə mübarizə üzrə imkanlarını artırıb. Qarşıdakı illərdə bu sistem milli HISAR-O orta mənzilli sistemlə əvəz edilməlidir. Bu komplekslərin imkanları hava hücumundan müdafiənin zona sistemini yaratmağa və ya maksimum ayrı-ayrı obyektlərin müdafiəsini təmin etməyə icazə verir.

2007-ci ildə bu məsələnin həlli üçün T-LORAMIDS (Turkish Long Range Air And Missile Defence System) tender elan etdi. Tenderdə hava hücumundan müdafiə sistemlərinin bütün aparıcı dünya istehsalçıları iştirak edirdilər. Güman edilirdi ki, tenderin nəticəsinə görə Türkiyə partnyoru seçməklə yalnız siitemlərin çatdırılmasını təmin etməyəcək, həm də ölkədə yeni texnikanın istehsalı ilə texnologiyaların donoru olacaq. 2013-cü ilin sentyabrında gözlənilmədən Çinin CPMIEC şirkətinin (China Precision Machinery Import & Export Corp.) istehsalı olan və Rusiyanın “Almaz-Antey” şərkətinin S-300P ailəsinin Çin versiyasını təşkil edən ZRS HQ-9 sistemi tenderin qalibi elan olundu.

Bununla belə, NATO ölkələrinin təsiri ilə 2016-cı ildə T-LORAMIDS-in tenderi rəsmən ləğv edildi.

Müstəqillik məsələsi

Bununla belə problem qalırdı. NATO üzvlüyünə baxmayaraq, müasir siyasi vəziyyət Türkiyənin təhlükəsizliyi zəmanət vermir. İttifaq Türkiyə ərazisində “Patriot” sistemlərini yerləşdirsə də, türk hərbçiləri tərəfindən nəzarət edilməyən bu komplekslərin effektivliyi Ankara və NATO üzrə müttəfiqlərin soyuq münasibətləri şəraitində şübhə altında qalır.

Məsələyə digər tərəfdən baxıla bilər: əgər Türkiyə kürdlərə qarşı genişmiqyaslı hücum əməliyyatlarına qərar versə, hava hücumundan müdafiə sistemi Türkiyəni qoruya biləcəkmi? Bundan başqa, ittifaq üzrə müttəfiqlərlə toqquşma ehtimalı da var. Türkiyədə belə toqquşmalar üzrə təcrübə artıq var. NATO-ya üzv olmalarına baxmayaraq, Türkiyə və Yunanıstan bir-birinə potensial rəqiblər kimi baxır.

Münasibətlərin gərginləşməsi şəraitində Amerika və ya Avropa istehsalı olan silahların çatdırılması və texniki dəstəyin dayandırılmasının təhlükəsi yarana bilər. Real münaqişə halında rəqib Türkiyənin hava hücumundan müdafiənin bütün imkanları barədə məlumatlı ola bilər. Hətta radarlar və idarə sistemlərinin distans söndürülməsi mümkün idi.

Beləliklə, Çin və Rusiyanın təklifləri arasında seçim qalırdı. Hələ 2017-ci ilin yayında ABŞ-ın müdafiə naziri Ceyms Mettis bildirdi ki, S-400 sistemi heç vaxt NATO-nun texnikasına uyğun olmayacaq. Faktiki olaraq, bu üstüörtülü təhdid idi. Söhbət Türkiyənin ittifaqın hava hücumundan müdafiənin vahid sistemindən çıxarılmasından gedir. Amma hər halda texniki nöqteyi-nəzərdən Pentaqonun başçısının bəyanatı reallığa söykənmir. NATO Şərqi Avropa ölkələrində sovet və Rusiya texnikasını NATO sistemi ilə müvəffəqiyyətlə birləşdirib. Bu imkan Yunanıstan və Slovakiyada müvafiq olaraq S-300PMU1 və daha köhnə S-300PT sistemlərində nümayiş etdirilib.

Bundan başqa, ittifaqa daxil olmayan ölkələrdə sovet və Rusiya istehsalı olan hava hücumundan müdafiə vasitələri NATO ölkələri ilə keçirilən birgə təlimlərə mane olmur. Bu cür təlimlər Finlandiya, Ukrayna, Misir və başqa ölkələrdə keçirilib. Beləliklə, Ankara tərəfindən Rusiya silahının mümkün alınması barədə NATO-nun iddialarının əsas səbəbi ilk növbədə siyasi motivlərdən ibarətdir.

2015-ci ilin noyabrında Rusiyanın SU-24 təyyarəsinin Türkiyə tərəfindən vurulmasından sonra pisləşən münasibətləri 2016-cı ilin may ayından normal məcraya qayıtmağa başlandı. Xüsusilə, münasibətlər Türrkiyədə qərb yönümlü zabit korpusu tərəfindən ötən il iyulun 15-də təşkil edilmiş müvəffəqiyyətsiz çevriliş cəhdindən sonra inkişaf etməyə başladı.

ABŞ və onun NATO üzrə müttəfiqləri İraqda və Suriyanın şimali-şərqində kürdlərə dəstək göstərməsi ilə Moskva “Ankara-kürdlər-Dəməşq-Bağdad” dördbucaqlı mürəkkəb münasibətlər sistemində arbitr kimi çıxış etməyə qadir olan tək partnyor olaraq qalır.

Moskva üçün də addım Türkiyədə öz təsirini artırmaq və ənənəvi qərb bazarında maşınqayırmanın yüksəktexnologiyalı məhsullarının satışını artırmaq üsuludur.

Bunu Qərbdə də anlayırlar. Xüsusi halda, “Nyu-York Tayms”da dərc edilmiş “Türkiyənin Moskvaya dönüşü” materialında bu haqda danışılır. Həmçinin qeyd edilir ki, hərbi-texniki əməkdaşlıq üzrə Ankaranın əsas partnyorlarından biri olan Almaniya Türkiyəyə öz sistemlərinin çatdırılmasını dayandırıb. Demək çətindir, Ankara və Moskvanın əməkdaşlığı bu dəfə uzunmüddətli və möhkəm olacaqmı, amma NATO-nun ən güclü üzvlərindən birinin “söndürülməsi” üzrə potensial imkandan maksimum istifadə edilməlidir.

Sistemlərin qiyməti

Bildirilir ki, Türkiyə S-400 sisteminin dörd divizionu üçün 2 milyard dollar ödəyəcək. Məbləğə həmçinin hər birində dörd raket olan 32 işəsalma qurğusu, idarəetmə məntəqələri, radiolokasiya stansiyaları, əlavə raketlər və başqa avadanlıqlar daxildir. Bundan başqa, türk heyətinin hazırlığı üzrə xidmətlər müqaviləyə daxildir.

Dörd divizion və ya müasir Rusiya ştat strukturunda iki alay Türkiyəyə bütün ölkə miqyasında hava hücumundan müdafiə sistemini yaratmağa imkan verməyəcək, amma S-400 portativliyini nəzərə alaraq istənilən vaxtda lazımlı zonada hava məkanlarını bağlamaq mümkün olacaq. Qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyə prinsip etibarilə müasir çoxsaylı hərbi hava güclərinə malikdir. Həmçinin uzaq radiolokasiya təyyarələri və müxtəlif tipli yerüstü radar arsenalı bu məsələnin həllini yüngülləşdirir. Burada Türkiyənin alacağı raketlərin nomenklaturası ən maraqlı məsələdir. Onların arasında “böyük raket” olan 40N6 də var.(publika.az)

Rasim Musabəyovdan SƏRT SÖZLƏR: "Fransa qələt edir" - MÜZAKİRƏ-VİDEO

Xəbər xətti

İsrail Livandan uçan naməlum hədəfə qarşı “Patriot”dan istifadə edib
02:03 29.03.2024
ABŞ Konqresi Pentaqonun Afrikadakı dövlət çevrilişlərinə görə hesabat tələb edib
01:00 29.03.2024
Ukraynalı deputat: Hərbi xidmətdən yayınanların sayı bir milyona çatır
00:05 29.03.2024
Azərbaycan boksçuları Bakıdakı beynəlxalq turnirdə 21 medal qazanıb
23:41 28.03.2024
Yaponiya UNRWA-nın maliyyələşdirilməsini bərpa etməyi nəzərdən keçirəcək
23:13 28.03.2024
Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının 105 illiyi ilə bağlı təntənəli tədbir təşkil olunub
22:50 28.03.2024
Rusiya XİN başçısı: Məhz KTMT İrəvanın maraqlarını çətin vəziyyətlərdə müdafiə edib
22:26 28.03.2024
Lavrov: Ermənistan uydurma bəhanələrlə Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasına çalışır
22:00 28.03.2024
Yevlaxda avtomobil yük maşınına çırpılıb, ölən var
21:45 28.03.2024
DİN vətəndaşlara müraciət edib: Hesab məlumatlarınızı tanımadığınız şəxslərlə paylaşmayın
21:30 28.03.2024
Sumqayıt Dövlət Universitetinə yeni prorektor təyin olunub
21:24 28.03.2024
BMT Baş katibi azərbaycanlı diplomatı yüksək vəzifəyə təyin edib
21:11 28.03.2024
Rusiya İstintaq Komitəsi: “Crocus City Hall”dakı terror Ukraynadan maliyyələşib
21:04 28.03.2024
İtaliya komandanlığı ordunun sayını artırmağa ümid edir
20:43 28.03.2024
Əli Nağıyev: Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarının qarşısında yeni çağırışlar durur
20:30 28.03.2024
Kürdəmirdə 16 yaşlı piyadanı maşın vurub
20:21 28.03.2024
"Müharibə olmasın, bizə ədəbiyyat lazım deyil" - Yazıçılar arasında SORĞU
20:00 28.03.2024
Naxçıvanda mənşəyi bilinməyən saxta zeytun yağları satışdan çıxarılıb
19:36 28.03.2024
Aİ Şurasının komitə üzvləri Cənubi Qafqaz regionuna səfər edəcəklər
19:30 28.03.2024
Sabah Qubanın qaz təchizatında fasilə yaranacaq
19:20 28.03.2024
Əfqanıstanda güclü zəlzələ oldu
19:00 28.03.2024
Türkiyənin Rusiya-Ukrayna arasında strategiyası necə olacaq? – İsmayıl Cingözün RƏYİNDƏ – ÖZƏL
19:00 28.03.2024
Taksilərdə videokameralar quraşdırılacaq - BU TARİXDƏN
18:20 28.03.2024
AMADA-nın əməkdaşı WADA-nın vebinarında iştirak edib
18:08 28.03.2024
İki ali məktəbə prorektor təyin edilib
17:55 28.03.2024
Azərbaycanda icbari sığorta üzrə daxilolmalar azalıb
17:50 28.03.2024
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
Əməkdar artist Rahib Əliyev vəfat edib
17:39 28.03.2024
Azərbaycanda taksilər üçün POS-terminal tələbi qoyulub
17:35 28.03.2024
BAMF-ın daxilində Müstəqil Həmkarlar İttifaqı yaradıldı - QHT sektorunda İLK - FOTOLAR
17:33 28.03.2024
Bayram günlərində baş vermiş qəzalarda ölənlərin sayı AÇIQLANDI
17:23 28.03.2024
Azərbaycanda əlillərə məxsus avtomobillərlə taksi fəaliyyəti göstərmək qadağan edilir
17:10 28.03.2024
Şadlıq saraylarında menyular bahalaşdı - QİYMƏTLƏR
16:59 28.03.2024
CAR lideri Prezident İlham Əliyevi təbrik edib
16:49 28.03.2024
Taksilərə qoyulan rəng tələbinə aydınlıq gətirilib
Taksilərə qoyulan rəng tələbinə aydınlıq gətirilib
16:41 28.03.2024
Qurban Qurbanov Elvin Cəfərquliyevi CƏRİMƏLƏDİ - SƏBƏB
Qurban Qurbanov Elvin Cəfərquliyevi CƏRİMƏLƏDİ - SƏBƏB
16:22 28.03.2024
Bakıda ucuz avtomobillər satışa çıxarılacaq
16:16 28.03.2024
Taksi minik avtomobilləri ağ və ya qırmızı rənglərdə olacaq
16:11 28.03.2024
Peşə ixtisasını təsdiq edən sənədin verilməsi qaydası dəyişdirilib
16:07 28.03.2024
Azərbaycanda bank AMB-nin tələblərini pozub
16:00 28.03.2024
Tunisdə təqsirli bilinən 4 nəfər ölüm cəzasına məhkum edilib
Tunisdə təqsirli bilinən 4 nəfər ölüm cəzasına məhkum edilib
15:53 28.03.2024
Hamısı