Artıq dünəndən başlayan Ukrayna prezident seçkilərində qalibiyyəti təmin edən Vladimir Zelinskiyə maraq böyükdür. Amma gəlin görək bu Zelinski kimdir? Onun prezident seçkilərində uğur qazanmasının səbəbləri nədir?

Vladimir Zelinski 41 yaşlı komediya aktyoru, tamaşaçılara "Kvartal 95" serialından və "Xalqın xidmətçisi" serialından yaxşı tanış olan bu şəxs əhali arasında məşhurluğunu "Xalqın xıdmətçisi" serialında oynadığı Ukrayna prezidenti rolu ilə qazanıb. Heç bir siyası təcrübəsi olmayan Zelinski öz seçki kampaniyasında da hər hansısa bir siyasi ideya verməkdən daha çox fərqlilik etməklə seçicilərin diqqətini cəlb etməyə yönəldi. Amma bu kampaniya uğurlu oldu və gözlənilməz olsa da ilk  mərhələdə Zelinski Poroşenkonu səsvermələrin sayında 2 dəfəyə yaxın bir fərqlə üstələdi. 

Baxmayaraq ki, Ukraynanın böyük bir hissəsi Zelinskini seçir, səsvermə üzrə xəritəyə nəzər salsaq görərik ki, ona səs verənlərin böyük bir hissəsi Ukraynanın şərq hissəsində yaşayan əhalidir. Faiz nisbətində Ukraynanın şərq vilayətlərində Zelinski fəalları və onun sevənlər daha çoxdur. Qərb vilayətlərinə doğru yönəldikcə bu faizlərin get-gedə aşağı düşdüyünü görərik. Bu Rusiya ilə yaxınlaşmanın bir işərəsi ola bilər. Və yaxud seçkilərdə Rusiyanın təsiri olması faktorunu ortaya çıxara bilər. Hal-hazırda səsvermə Rusiya, ABŞ və Avropa Birliyinə daha çox maraqlıdır və böyük əhəmiyyət kəsb edir. 2157 müşahidəçi bu səsverməni yaxından izləyir. 

BBC-nin Ukraynadakı müxbiri Yonas Fişer bildirir ki, Ukrayna təcrübəli siyasətçi və siyasi fəaliyyətə meyl edən komediya aktyoru arasında seçim etməlidir. Vladimir Zelenskinin prezident seçilməsi Poroşenkonun xalq tərəfindən alçaldılması demək idi. 37 seçici səsvermədən imtina etdi. İnsanlar öz seçimini edir, cənab Zelenski və onun komandası artıq öz qələbələrini qeyd edirlər. 

Poroşenko isə məğlub olmasına baxmayaraq bildirib ki, Mən öz postumu tərk etsəm də siyasəti tərk etməyəcəm. O, həmçinin öz Tviter səhifəsində Zelinskinin qələbəsini belə münasibət bildirib: "Yeni təcrübəsiz Ukrayna prezidenti... Rusiyanın təsir dairəsinə tezliklə qayıda bilər."

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi Georgi Karasin "Ria Novosti"yə açıqlamasında bildirib ki, yeni lider seçicilərininn ümidlərini doğrultmalıdır. Rusiyayla olan münasibətlərə gəldikdə isə Zelinski mətbuat konfransında Minsk danışıqlarına davam edəcəyini, seperatçılarla yenilənmiş sülh danışıqlarına başlayacaqlarını deyib. 

Artıq nəticələr tam elan olunmasa da ABŞ prezidenti Donald Tramp, Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Avropa Şurasının prezidenti Donald Tusk və Britaniya Xarici İşlər Naziri Ceremi Hant Zelenskini qələbə münasibətilə təbrik edib. 

Azərbaycanlı siyasi ekspertlər də məsələyə laqeyd yanaşmayıb. Atlas Siyasi Araşdırmalar mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu məsələlərə hərtərəfli münasibət bildirib. 

ZELENSKİNİN DAXİLİ VƏ XARİCİ SİYASƏTİ NECƏ OLACAQ?

Vladimir Zelenskiy Ukraynanın prezidenti seçildi. Bu gözlənilən idi. Bütün rəy sorğuları seçkinin birinci və ikinci turundan əvvəl Zelenskinin xeyrinə idi.

Petro Poroşenko niyə məğlub oldu?

Petro Poroşenko prezident seçiləndə Ukraynanı dağılmış vəziyyətdə qəbul etmişdi. Krım artıq ilhaq olunmuş, Donbasın yarısından çoxu işğal olunmuşdu. Bundan başqa ordu və təhlükəsizlik sistemi dağılmışdı. Çünki, keçmiş prezident Viktor Yanukoviçin dövründə Ukrayna ordusunun və təhlükəsizlik sisteminin idarəetməsi Rusiya kəşfiyyatının nəzarətində idi. Yanukoviç ölkəni tərk edən kimi həm ordu, həm də təhlükəsizlik sistemi dağıldı. Odur ki, Poroşenkonun prezident vəzifəsində ilk işi ordunu və təhlükəsizlik sistemini qurmaq oldu. Poroşenko buna ağır əziyyətlə nail oldu.

Buna baxmayaraq, Petro Poroşenko iqtisadiyyatdakı və sosial sahədəki ağır problemləri həll edə bilmədi, milli pul vahidi dəyərdən düşdü. Ukraynanın borcları artdı, dağılmış sənayeni bərpa etmək mümkün olmadı. Petro Poroşenkonun dövründə Ukraynanı tərk edənlərin də sayı artdı. Bundan başqa yeni qurulan Ukrayna ordusu Donbasda ağır məğlubiyyətlərlə üzləşdi, ordu Debaltsevo məntəqəsində ağır itkilər verdi. Poroşenko insanların çox arzuladığı oliqarxik sistemə son qoya bilmədi. Bəlkə də bu onun imkanı xaricində idi. Çünki birincisi özü də oliqarxdır və əlindəki maliyyə imkanlarından imtina edə bilməzdi. İkincisi Ukraynada oliqarxik sistem müstəqillik illərindən qurulub və bunu neytrallaşdırmaq ən güclü prezidentin belə imkanı xaricindədir. Oliqarxlar öz adamları vasitəsilə ölkədə mümkün olan hər şeyə nəzarət edirlər. Bütün bunlar Poroşenkonun reytinqinə mənfi təsir etdi.

Siyasi ekspert Zeynal Amralıyev hadisələri "Poroşenko öz səhvlərinə məğlub oldu" başlığı altında şərh edib.

Ukraynada artıq prezident seçkilərinin ikinci turu da başa çatdı. Açıqlanan "Exit-poll" nəticələrinə görə Vladimir Zelinski 72,7% səslə qalib gəldi. Petro Poroşenko isə 26,3% səs topladı. Güman ki, rəsmi nəticələrdə də elə bir dəyişiklik olmayacaq. Debat zamanı Zelinskinin Poroşenkoya "Mən siyasətçi deyiləm, sizin səhvlərinizin nəticəsiyəm" cümləsi əslində seçkiyə öz damğasını vurdu. Zelinski tək Poroşenkonun deyil, bütün Ukraynadakı köhnə nəsil siyasilərinin səhvinin nəticəsi olaraq meydana çıxdı və Ukrayna xalqı siyasiləri parodiya edən bu şoumenin simasında iqdidar-müxalifət demədən bütün siyasətçilərə tarixi dərsini verdi.

Poroşenko administrasiyasının hər səhvinin prezidentliyə onu daha da yaxınlaşdırdığını güman edən ölkənin əsas müxalifət lideri Yuliya Timoşenko nəinki seçkinin qalibi olmadı, heç ikinci tura belə keçə bilmədi. Seçkilər olduqca maraqlı keçdi.Poroşenko bütün seçki boyu hər şeyi kənara qoyaraq əsl demokratik qərb lideri kimi rəqibi ilə canlı debata çıxdı, onun tələbi ilə tibbi müayinədən keçdi, sonda da öz əməlinə sadiq qalaraq bütün demokratik liderlər kimi dərhal rəqibini təbrik edib ona uğurlar arzu elədi. Bu seçkinin arxa fonunun əslində iki oliqarx-Poroşenko və Kolomoyski arasında mübarizədən ibarət olduğunu demək olar ki, bilməyən yox idi. Açıq bilinən bir faktdır ki, prezident olmaq üçün tək populyarlıq lazım deyil, həm də pul lazımdı. Zelinskini maliyyələşdirənin isə mühacirətdəki Kolomoyski olduğu dəfələrlə deyilib.İki oliqarxın arasındakı mübarizə lap əvvələ dayanır. Poroşenko hakimiyyətə gələn kimi biznesdəki rəqibi ilə haqq-hesab çürütmək qərarına gəldi və onun əlindəki "Privatbank" qanunsuzluq və fırıldaçılıqda ittiham edərək qərbində dəstəyi tez bir zamanda milləşdirirdi. Ancaq Kolomoyski bu məsələni belə qoymadı. Yerli və beynəlxalq məhkəmələrdə bununla məsələlər qaldırdı. Hər nə məsələdirsə əvvəl Kolomoyskinin əleyhinə gedən yerli məhkəmələrdə Zelinskinin qalib gələcəyi görünəndən sonra ard-arda onun haqqında müsbət qərarlar verirdi. Zelinskinin qarşısında duran ən mühüm məsələ bu məsələnin həlli ədalətli həll olacaq.

Deyilənlər onu göstərir ki, Zelinskinin qalibiyyətinə yanaşma birmənalı deyil və siyasi ekspertlər də bunu müxtəlif aspektlərdən şərh edir, amma nəticə birdir artıq səslərin 96 faizi hesablanıb, Zelinski isə şəriksiz liderdir. 

Azad Nuriyev