18 may – Krım türklərinin deportasiya günü… 75 ildir bitməyən sürgün

Dünya 13:41 18.05.2019

Bu gün – 18 may Krım türklərinin kütləvi şəkildə sürgün edildiyi gündür.

Bu hadisə 1944-cü ildə, Almaniya-SSRİ müharibəsinin birməsinə 1 il qalmış, müharibənin taleyinin böyük ölçüdə həll olunduğu vaxtda baş verib.

Sovet dövləti rəhbərliyinin, şəxsən qanlı diktator Stalinin əmri, SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin xüsusi sərəncamı ilə 32 min nəfərlik hərbi-cəza dəstələri gecəylə Krım yarımadasında yaşayan türklərin qapısına dayanıb, insanlara yır-yığış üçün 15-20 dəqiqə vaxt veriblər, sonra onları ac-susuz, pal-paltarsız halda yük maşınlarınln banına dolduraraq dəmiryol stansiyalarına aparıb, oradan da Qazaxıstanın ilan mələyən, kimsəsiz çöllüklərinə, Özbəkistanın məskunlaşmamış vadilərinə yola salıblar.

18 may 1944-cü ildə Krım türklərinin hələ də davam edən faciəsi, zülm-zilləti belə başlanıb.

Həmin vaxt yarımadada yaşayan türklərin, demək olar ki, hamısı (300 min nəfər) sürgün olunub. İlk illərdə əhalinin bir yarısı aclıqdan, xəstəlikdən, iqlim dəyişikliyinə tablaşmamaqdan qırılıb. Bunlar əsasən yaşlılar və uşaqlar olub. Yalnız ən dözümlü, güclü insanlar sürgün məşəqqətinə davam gətirə, öz soylarının davamını təmin edə biliblər.

İndi dünyada soyqırımdan, genosiddən danışan çoxdur. Amma fakt budur ki, 1944-cü ilin 18 mayında Krım türkləri sözün birbaşa mənasında sovet dövlətinin, Kremlin yeritdiyi soyqırım siyasətinə məruz qalıblar. Krımda onların soyu qurudulub, heç bir günahı olmayan insanlar kütləvi ölümə məhkum ediliblər.

Ancaq bu, Krım türklərinin başına gələn ilk faciə deyildi.

Krım lap qədimlərdən böyük dövlətlərinin qanlı müharibələrinin plasdarmı olub. 15-ci əsrdən etibarən isə Rusiya və Türkiyə bu füsunkar təbiətli yarımada uğrunda əsrlərlə mübarizə aparıblar. Öz dövlətçiliyini qorumaq üçün Krım nə qədər qurbanlar verib.

1783-cü ildə isə Krım Rusiya tərəfindən işğal edilib. Bu o dövr idi ki, Rusiya açıq işğalçılıq siyasəti yeridirdi və bütün qonşularından torpaq qoparmağa çalışır, buna müvəffəq olurdu.

Noman Çələbiçixan

Rusiyada çar mütləqiyyəti devrilən dövrlərdə Krım türkləri öz müstəqil dövlətçiliklərini yenidən bərpa etmək istəyiblər. 1917-22-ci illərdə Krım türkləri də fürsətdən yararlanmağa çalışıblar. Yarımadada Krım Xalq Respublikası elan edilib. Noman Çələbiçixanın rəhbərliyi ilə Milli Firqə bu işdə aktiv rol oynayıb. Ancaq qırmızı qvardiyanın əsgər və matrosları ona yarımadanı tam olaraq öz nəzarətinə götürməyə imkan verməyiblər, Krım dövlətinin himninin müəllifi olan şair Noman Çələbicixanı fevralın 23-də (1918) məhkəməsiz-filansız güllələyiblər. Həmin il yarımadaya alman hərbçiləri müdaxilə edib və Krımda diyar hökuməti təsis edilib.

1921-ci ildə Krım Rusiyanın tərkibində Muxtar Sovet Sosialist Respublikası statusu qazanıb.

Elə həmin il Krım türklərinin başına daha bir böyük fəlakət gəlib. Yarımadanın əhalisi aclıqdan kütləvi şəkildə qırılıb. Ölənlərin sayının 100 mini aşdığı, o zamankı Krım əhalisinin 15 faizini təşkil etdiyi bildirilir.

Sonra kollektivləşdirmə illəri, yeni aclıq fəlakətləri… daha sonra almanların hücumu, Almaniya-SSRİ müharibəsi…

Bu müharibə də Krım türklərinin taleyinin tən ortasından keçib. SSRİ ordusu Krımı qoruya bilməyib və yarımada alman faşistləri tərəfindən işğal olunub, 1941-ci ilin noyabrından 1944-cü ilin may ayının 12-dək alman işğalında qalıb.

İşə baxın ki, alman işğalından qurtulduqdan bir həftə sonra Krımda yaşayan bütün türklər sürgün edilib.

Sürgünə səbəb Krım türklərinin işğal illərində almanlarla əməkdaşlıq etmələri əsas götürülüb. Ancaq Krım türklərindən olan 100 min 638 döyüşçünün (onların sırasında iki general da olub), yüzlərlə müharibə qəhrəmanının tarixi xidməti nəzərə alınmayıb. Əliyalın və mülki əhalinin işğal illərində almanlara itaət göstərməsi əsas faktor sayılıb. Bu məntiqlə Ukrayna, Moldova, Belarus əhalisi də tam şəkildə sürgün edilməliydi. Çünki onların da az bir hissəsi meşələrdə partizanlıq etmiş, böyük əksəriyyəti alman faşistlərinin idarəçiliyi altında yaşamışdı.

Fəqət bu adi həqiqətləri Kreml başbilənlərinə başa salan olmayıb. Nəticədə bütöv bir xalq, həm də müharibədə rəşadət göstərmiş 100 min döyüşçünü yetişdirmiş millət öz doğma yurd-yuvasından pərən-pərən salınıb, mərhumiyyətlərlə üz-üzə qoyulub.

Maraqlıdır ki, 1956-cı ildə Krım türklərinin haqqında verilmiş sürgün qərarı ləğv olunsa da, türklərə Krıma qayıtmağa icazə verməyiblər.

Öz təbii artımına qalsaydı, bu gün Krım türklərini sayı 5 milyondan az olmazdı. Ancaq başlarına gələn müsibətlər onların artmasına, bir regionda kompakt yaşamalarına imkan verməyib. Onlar həm də assimlyasiyaya məruz qalıblar. Əsrlər boyunca Türkiyəyə köç edən Krım türkləri hazırda özlərini elə Anadolu türkləri hesab edirlər və tam olaraq yerli cəmiyyətə qaynayıb-qarışıblar. Rusifikasiya siyasətinə məruz qalan və getdikcə ruslaşan Krım türkləri də çoxdur.

Mustafa Cəmiloğlu

Krım xalqının böyük oğlu Mustafa Cəmiloğlunun yarım əsrdən çoxdur apardığı mübarizə məhz Krım türklərinin tarixi haqlarının bərpa edilməsi məqsədini daşıyır. Artıq son illərdə bu mübarizənin müəyyən bəhrələri əldə olunmaqdaydı, Ukrayna dövləti dünyaya səpələnmiş Krım türklərinin geriyə, yarımadaya qayıtmaları üçün yaşıl işıq yandırmışdı. Ancaq Rusiya bu dəfə Krımı yenidən işğaı etdi və yenə də əsas zərbə Krım türklərinə dəydi. İndi onlar öz dədə-baba torpaqlarında yenidən “arzulanmayan qonaq” statusunda qalıblar.

Əsl soyqırım, deportasiya, sürgün tarixi budur. Yoxsa bəziləri özlərindən saxta tarixçələr düzəldir, öz iddialarını ilbəil yeni rəqəmlərlə zənginləşdirir, ilboyu təbliğat apararaq dünya ictimaiyyətinin zəhləsini tökürlər.

P.S. 3-4 il öncə bu günlər “Eurovision” yarışmasına qatılan krımlı müğənni Cəmilə heç də əbəs yerə “Mən bu yerdə yaşamadım” mahnısı ilə yarışma birincisi olmamışdı…

Köln şəhərindən qürurverici görüntülər: Azərbaycan və Türkiyə bayraqları.... - VİDEO

Xəbər xətti

Almaniya və Fransanın Kiyev rəqabəti
Almaniya və Fransanın Kiyev rəqabəti
13:45 19.03.2024
Bakının mərkəzində məşhur kafenin fəaliyyəti dayandırıldı
13:39 19.03.2024
AYNA taksi sürücülərinə xəbərdarlıq edib
13:32 19.03.2024
Allahşükür Paşazadədən  Novruz bayramı münasibətilə TƏBRİK
Allahşükür Paşazadədən Novruz bayramı münasibətilə TƏBRİK
13:20 19.03.2024
Bu ölkələrdən Azərbaycana gələn turistlərin sayı artıb
13:18 19.03.2024
Yazın ilk gününün hava proqnozu açıqlanıb
Yazın ilk gününün hava proqnozu açıqlanıb
13:08 19.03.2024
Aİ Rusiya taxılına qadağa qoyacaq
Aİ Rusiya taxılına qadağa qoyacaq
13:00 19.03.2024
Ölkə əhalisinin 10 faizdən çoxu pensiyaçıdır
Ölkə əhalisinin 10 faizdən çoxu pensiyaçıdır
12:55 19.03.2024
Bankda sistem uğursuzluğu baş verdi: Milyonlarla dollar çıxarıldı
Bankda sistem uğursuzluğu baş verdi: Milyonlarla dollar çıxarıldı
12:45 19.03.2024
"Cənub Şərqi Avropa ölkələrinin Azərbaycanın qazına ehtiyacı var" – Natiq Cəfərli
12:30 19.03.2024
BDYPİ bayram günlərində səfərə hazırlaşan sürücülərə müraciət edib
12:26 19.03.2024
Qaradağda 10 min manatlıq oğurluq olub
12:20 19.03.2024
Yeni Zelandiyada maraqlı kəşf
Yeni Zelandiyada maraqlı kəşf
12:15 19.03.2024
FHN bayram günlərində gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
12:05 19.03.2024
Böyük Britaniyada etnik müxtəliflik nə qədər artıb?
Böyük Britaniyada etnik müxtəliflik nə qədər artıb?
12:00 19.03.2024
Mingəçevir sakini sahibkarlara qarşı 200 min manatlıq dələduzluğa görə tutulub
11:55 19.03.2024
Aİ COP29-un uğurlu olması üçün Azərbaycanla əməkdaşlığa ümid edir
11:50 19.03.2024
İngiltərədə bir ilk: Uçan taksilər fəaliyyətə başlayır
İngiltərədə bir ilk: Uçan taksilər fəaliyyətə başlayır
11:45 19.03.2024
Zaxarovadan Paşinyana cavab: “Müharibə açıqlaması Qərblə danışıqların nəticəsidir”
Zaxarovadan Paşinyana cavab: “Müharibə açıqlaması Qərblə danışıqların nəticəsidir”
11:39 19.03.2024
“Yeni dünya nizamında ölkələr öz yerini müəyyən etməli olacaqlar” – Gürcü Politoloq Gia Xuxaşvili - ÖZƏL
“Yeni dünya nizamında ölkələr öz yerini müəyyən etməli olacaqlar” – Gürcü Politoloq Gia Xuxaşvili - ÖZƏL
11:30 19.03.2024
Azərbaycanda partiyanın məsul şəxsi saxlanılıb
11:25 19.03.2024
Fevralda 3,8 mindən çox şəxsə pensiya təyinatı aparılıb
11:15 19.03.2024
Türkiyənin nüfuzlu klubu Super Liqadan ÇIXMAQ İSTƏYİR
Türkiyənin nüfuzlu klubu Super Liqadan ÇIXMAQ İSTƏYİR
11:10 19.03.2024
Nazirlik internet xidmət provayderlərinə təlimat göndərib
11:05 19.03.2024
MAQATE dəstək verəcək: İraqda nüvə proqramı üçün yol xəritəsi formalaşıb
MAQATE dəstək verəcək: İraqda nüvə proqramı üçün yol xəritəsi formalaşıb
11:00 19.03.2024
Mikayıl Cabbarovdan İlaxır çərşənbə ilə bağlı maraqlı paylaşım
10:58 19.03.2024
Bakıda yağışlı hava qəzaya səbəb oldu - VİDEO
10:50 19.03.2024
İsrail və Həmasdan gözlənilməz atəşkəs addımı!
İsrail və Həmasdan gözlənilməz atəşkəs addımı!
10:45 19.03.2024
Köln şəhərindən qürurverici görüntülər: Azərbaycan və Türkiyə bayraqları.... - VİDEO
Köln şəhərindən qürurverici görüntülər: Azərbaycan və Türkiyə bayraqları.... - VİDEO
10:38 19.03.2024
Xankəndidə xeyli silah-sursat tapılıb
10:35 19.03.2024
Rusiyada ən yüksək maaş harada və hansı sektordadır?
Rusiyada ən yüksək maaş harada və hansı sektordadır?
10:30 19.03.2024
FHN əhaliyə müraciət edib
10:22 19.03.2024
Almaniyada kitabxanalar təşvişə düşdü: Kitablarda zəhər tapıldı
Almaniyada kitabxanalar təşvişə düşdü: Kitablarda zəhər tapıldı
10:15 19.03.2024
Bu ərazilərə qar yağıb - FAKTİKİ HAVA
10:06 19.03.2024
Azərbaycanda sosial problemlər həllini niyə tapmır? - Natiq Cəfərli və Tural Abbaslı ilə MÜZAKİRƏ
10:00 19.03.2024
Rusiyanın Ukrayna bufer zona yaratmaq planı
Rusiyanın Ukrayna bufer zona yaratmaq planı
09:51 19.03.2024
Bakıda qadın dəm qazından boğularaq ölüb
09:40 19.03.2024
Bayram günlərində təcili tibbi yardım stansiyaları gücləndirilmiş iş rejimində çalışacaq
09:33 19.03.2024
Sabunçu rayonunda marketin anbarında yanğın olub
09:31 19.03.2024
Pakistanda zəlzələ baş verib
Pakistanda zəlzələ baş verib
09:27 19.03.2024
Hamısı