"Ərdoğanın Trampla son görüşünün ən uğurlu nəticəsi odur ki..."
Liderlərin 1 saat 20 dəqiqəlik qapalı görüşündə nələr müzakirə olunub?..
Türkiyə lideri R.T. Ərdoğanın son ABŞ səfəri dünya, o cümlədən Azərbaycan ictimaiyyəti və mediası tərəfindən böyük maraqla qarşılandı. Səfərin kifayət qədər uğurlu olması haqda fikirlər, şərhlər səsləndi. Bəs görəsən, həmin uğurlu nəticələr və onların perspektivləri nə dərəcədə realdır. Mübaliğə, şişirtmə yoxdur ki?..
Eurasia Diary xəbər verir ki, İstanbul Universitetinin Beynəlxalq Münasibətlər üzrə doktorantı Teymur Qasımlı Moderator-un bu mövzudakı suallarını belə cavablandırıb:
“Hazırda Türkiyə dövlətinə daxildən və xaricdən ağır təzyiqlər davam etdirilir. Ərdoğanın ABŞ-a səfəri belə bir vəziyyətdə baş tutdu. Tramp etikadan kənar bir məktub yazandan sonra Türkiyə lideri ABŞ-a səfər etməyə qərar verdi. Üstəgəl də, ABŞ Konqresi qondarma “erməni soyqırımı” məsələsini gündəmə gətirdi və bəyanat formasında olsa da, qəbul etdi. Ərdoğanın ABŞ səfərində nəzərdə tutduğu məsələlər: Suriya, “PYD”-“PKK” terror təşkilatları, “S-400”, “F-35” problemləri, həbs edilən “İŞİD”-cilər, Şimali Kibris dövləti, Ağ dənizdə enerji məsələsi idi.
Ərdoğan Trampla hökümət üzvləri ilə birgə görüşdü. Üçlü görüşmə də oldu. Görüşlərdə respublikaçı Lindsey Qraham da iştirak etdi. Tramp mətbuat konfransında maraqlı fikirlər söylədi. “Əla görüş keçirdik, bəzi məsələlərdə razılaşma əldə etdik”- dedi.
Bundan başqa, Amerikada daha iki maraqlı görüşmə olub. Ərdoğanın kürəkəni Berat Albayrak, Trampın kürəkəni Quşner və “Huriyyət” qəzetinin keçmiş sahibi Aydın Doğanın kürəkəni Məhmət Əli Yalçındağın görüşü olub”.
Siyasətşünas Ağ Evin rəsmi Ankaranın xüsusən Rusiya və Çinlə münasibətlərini qısqandığını ifadə edib:
“Ərdoğan ABŞ-a səfər etməsi ilə rəsmi Vaşiqtona bildirmək istədi ki, Türkiyə ABŞ-a yaxşı müttəfiqdir, əməkdaşlıq etməyə hazırdır hər zaman. Vaşinqton da deyir ki, “S-400”-lərdən imtina et, Rusiya munasibətləri dərinləşdirmə, Çinə yaxınlaşma, əvəzində ticari dəstək verək sizə...”
Teymur Qasımlı Ərdoğanın son Amerika səfərinin baş tutmasına ABŞ nazirlərindən birinin sentyabr ayında Türkiyəyə 5 günlük səfərinin də təkan verdiyini vurğulayıb:
“Bir başqa maraqlı nuansı nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm. ABŞ-ın Ticarət naziri Uilbur Ross 6-11 sentyabrda İstanbula ziyarətə gəldi. ABŞ tarixində ilk nazirdi ki, bu qədər müddətdə - bir həftəyə yaxın Türkiyədə qaldı və önəmli görüşlər keçirdi. Ross Türkiyəyə 100 milyard dollar investisiya qoyulacağına söz verdi. Məhz bu baxımdan da Türkiyə Prezidentinin son ABŞ səfərinə xüsusi diqqət etmək lazımdır”.
“Ərdoğan jurnalistlərə deyib ki, ABŞ rəqib “Patriot” sistemini “uyğun şərtlərdə” təklif edərsə belə, Rusiya raketlərindən imtina etməyəcək.
“Müdafiə mənbələrimizin çeşidlənməsi milli təhlükəsizliyimiz və suveren hüquqlarımız üçün zəruridir. “S-400”-ləri müdafiə sistemlərimiz içərisində əhəmiyyətli bir şey olaraq görürük”, – deyərək, o, Türkiyə-Rusiya strateji əlaqələrini pozmayacağını bir daha ifadə edib”-söyləyən həmsöhbətimiz şimal qonşumuzla qardaş ölkənin münasibətlərinin önəmini dilə gətirib.
Siyasətşünas Ərdoğanla Trampın qapalı görüşündə müzakirəsi ehtimal olunan məsələlərə də toxunub və Türkiyənin ABŞ və Rusiya arasında uğurla manevr etdiyini vurğulayıb:
“Bu səfərdə ən maraqlı nüans oldu. Həmin görüş haqqında mətbuta məlumat verilmədi. Düşünürəm ki, bu görüşdə Türkiyə üçün daha taleyüklü məsələlər müzakirə olunub. Türkiyə dövləti Rusiya və ABŞ arasında manevrlər edir. Zənnimcə də, doğru edir. Və hələki uğurlu olur siyasi cəhətdən. Amma iqtisadi tərəfdən uğursuz olur. Bununla belə Türkiyə dirənməyə çalışır”.
İstanbul universitetinin doktorantı Türkiyə liderinin Trampla son görüşünün uğurlu nəticəsi kimi qondarma “erməni soyqırımı”nın ABŞ-ın siyasi gündəmindən, müvəqqəti də olsa, çıxarılmasının önəmini vurğulayaraq deyib:
“Qaldı bu səfərin təbliğat məsələsinə, hər bir dövləti idarə edən lider etdiyi səfərlərin ölkəsində yaxşı mənada təbliğ olunmasını istəyir. Düşünürəm ki, bu səfərdə əsasən təbliğat yox, nəticə önəmlidir. Doğrudan da uğurlu nəticələr oldu. Və ən əsası odur ki, Ərdoğanın son səfərindən sonra ABŞ Konqresi saxta “erməni soyqırımı” məsələsini blok etdi.
“Saxta “erməni soyqırımı” oyunu dünyada ciddi siyasi məsələyə çevrilib. Ancaq ABŞ üçün qondarma “erməni soqırımı” deyil, öz maraqları vacibdir. Digər tərəfdən, biz nə qədər desək ki, “erməni soyqırımı” olmayıb - dunya bizə yox, ermənilərə inanır. Və təəssüf ki, siyasi güc mərkəzləri bu məsələ vasitəsi ilə dünya ölkələri, xüsusən Türkiyə və Azərbaycana qarşı manipulyasiya və təzyiqlər edir”- deyə T.Qasımlı təəssüflə bildirib.
İstanbul Universitetinin Beynəlxalq Münasibətlər üzrə doktorantı Teymur Qasımlı
