Bu gün Sumqayıt hadisələrindən 34 il ötür.

 

1988-ci il fevralın sonlarında Rusiya KQB-si tərəfindən hazırlanan, etnik ermənilərin əli ilə törədilən “Sumqayıt poqromları” Qarabağ münaqişəsində açar rol oynadı. Sumqayıt hadisələrindən sonra azərbaycanlıların Xankəndindən boşaldılmasına başlanıldı.

 

Lakin 34 il keçməsinə baxmayaraq, cinayətin təşkilatçıları və icraçıları hələ də cəzasız qalıb.

 

Həmin dövrdə hadisələrin şahidi olan Azərbaycan Xalq Partiyasının sədri Pənah Hüseyn Ednews-a açıqlama zamanı bildirib ki, Sumqayıt hadisələri sonradan məhkəmə prosesində də meydana çıxdığı kimi əsasən xaricdə işlənib-hazırlanmış təxribatın tərkib hissəsi idi.

 

 

“Burada, o cümlədən erməni əsilli vətəndaşların da iştirakı məhkəmə istintaqı ilə sübuta yetirilmişdi. 1987-ci ilin ikinci yarısı və 1988-ci ilin əvvəllərində Ermənistan ərazisindən azərbaycanlıların deportasiyası və onlara qarşı terror başlandı. Şübhəsiz, bu hadisələr özündə xalqlar və ayrı-ayrı etnik mənsubiyyəti olan insanlar arasında vəziyyəti də gərginləşdirməyə xidmət edirdi”.

 

P. Hüseynin sözlərinə görə, Sumqayıt hadisələrindən sonra həm keçmiş SSRİ ərazisi, həm də bütün dünyada o vaxt çox qüdrətli olan erməni diasporunun fəaliyyəti başladı və Qarabağın Azərbaycandan ayrılması və digər Azərbaycan torpaqlarına da iddia irəli sürülməsi üçün əsas kimi ciddi bir şəkildə xalqımıza qarşı istifadə olunmağa cəhd göstərildi.

 

“Sumqayıt hadisələri erməniçiliyin, erməni terrorunun Azərbaycana və Azərbaycan xalqına qarşı cinayətlər törətməsi, Qarabağ məsələsinin o dövrdə qloballaşdırılması və bu yolla onun Azərbaycandan ayrılmasına nail olmaq üçün həyata keçirdiyi əməliyyatın, planın tərkib hissəsi olub”. 

 

Məsələ ilə bağlı Milli Məclisin deputatı Elman Nəsirov isə qeyd edib ki, Sumqayıt hadisələri əslində dağılmaqda olan Sovet imperiyasının törətdiyi bir cinayət idi.

 

 

“Bu, eyni zamanda Sovet dövlətinin erməni maraqlarına xidmət edərək Azərbaycan torpaqlarını, Qarabağ ərazisini işğal etmək niyyətinin mühüm tərkib hissəsi idi və onu həyata keçirmək üçün müəyyən siyasi don geyindirmək lazım idi. Azərbaycanlıların ermənilərə qarşı çox düşmən mövqedə olduğu ovqatını formalaşdırmaq lazım idi. Bu səbəbdən də bu, o zaman Rusiya Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin birbaşa iştirakı və işğalçı Ermənistan dövləti ilə birgə törətdiyi bir cinayət aksiyası idi".

 

Deputatın sözlərinə görə, Sumqayıt hadisələrinin tədqiqatı göstərdi ki, ona məqsədyönlü və planlı şəkildə hazırlaşıblar.

 

“Ermənilərin həmin dövrdə şəhəri tərk etməsi halları özünü göstərirdi. Artıq şəhərin ayrı-ayrı binalarında xüsusi qurğuların quraşdırılması və çəkilişlərin aparılması baş verirdi. Deməli məqsədyönlü şəkildə Sumqayıt qırğınına hazırlıq prosesi gedirdi və bu, birbaşa SSRİ dövlət təhlükəsizlik xidməti mərkəzinin əli və birbaşa təşkilatçılığı ilə həyata keçirilirdi. Sumqayıt hadisələrində 32 nəfər qətlə yetirildi, onlardan 6 nəfəri azərbaycanlı idi. Məlum oldu ki, bu cinayət aksiyasında SSRİ Təhlükəsizlik Komitəsi Eduard Qriqoryan adlı erməni mənşəli şəxsdən istifadə edib. Eyni zamanda onların erməni qadınlarına qarşı təcavüz faktları qeydə alınıb. Sonradan erməni qadınlar dindirmələr zamanı həmin Qriqoryanı tanıyıb və onlara qarşı təcavüz aktını törədənin məhz onun olduğunu təsdiqləmişdilər. Bütün bunlar Qarabağda ermənilərin iğtişaşları başlaması üçün lazım idi. Sumqayıt hadisələri birbaşa Sovet rəhbərliyinin erməni separatçıları ilə birgə təxribatının nəticəsi idi və Qarabağın Azərbaycandan qoparılması mənafeyinə xidmət göstərirdi”.

 

Gülnar Səlimova