Paris Dövlət Universitetinin Diplomatik və Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin Mədəni-Diplomatiya Kafedrasının rəhbəri Dr. Naciye Selin Şenocak bu gün Lozannada Suriya ilə bağlı keçiriləcək  sammiti Eurasia Diary üçün şərh edib. 

 

 8 Oktyabr 2016-ci il tarixində Birləşmiş Millətlər Təhlükəsizlik Şurası (BMTŞ) "Hələb ilə bağlı problemin  həll olunmaması və BMTŞ-yə üzv ölkələri arasında böhrana yol açması, 15 Oktyabrda İsveçrənin Lozanna şəhərində Suriya böhranının həlli üçün ABŞ, Rusiya, Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı, İran və Qətərin da qatılacağı toplantının regional sülh üçün əhəmiyyətini artırır.

 

Burada, xüsusilə qeyd edilməli olan faktor BMTŞ-nin Dünyada Sülh üçün fəallığının artıq əhəmiyyətsiz olması  və təcili olaraq yenidən qurulmasının vacibliyidir. Digər bir faktor  isə  bu günki  iclasda Avropa İttifaqından heç bir ölkənin iştirak etməməsi və Rusiyanın Türkiyə ilə strateji tərəfdaşlığının, regional təhlükəsizlik və sülh baxımından da möhkəmləndirilərək təminatçı ölkə kimi göstərilməsidir. 8 Oktyabr 2016-ci ildə Hələb məsələsində BMTŞ-dəki veto böhranı Fransa-Rusiya arasında baş verən diplomatik böhrandan sonra Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrov  Lozannada keçiriləcək iclasla bağlı verdiyi bəyanatda "Meydançada olanlar üzərində birbaşa nüfuzu olan ölkələrlə birlikdə iclas etmək istəyirik" deyib, bu da artıq BMTŞ-nin beynəlxalq təhlükəsizlik və sülhün təminatı üçün təsirinin yetərli rol oynamadığını göstərir.  1990-cı ildə İraq Müharibəsi ilə başlayıb, 11 Sentyabr və sözdə Ərəb Baharı ilə Müsəlman ölkələrini birbaşa hədəfə alan müharibələr və münaqişələrin həllində qərar mərkəzi olan BMTŞ -də daimi üzvlər arasında müsəlman ölkənin olmaması qəbul edilməz haldır. Müsəlman ölkələrin taleyi Müsəlman olmayan 5 ölkənin nəzarətində, dünyanın 5-dən böyük olduğunu Türkiyənin liderliyi və qətiyyəti ilə göstərmək lazımdır.

 

Suriyada ABŞ və Rusiya arasında 12 Sentyabrda qüvvəyə minən atəşkəs, ABŞ-ın  Suriyada Əsəd hökumətinə aid qüvvələri bombalaması və Rusiyanın Hələbdə Humanitar yardım dəstəyini hədəfə almasından sonra pozuldu. ABŞ Suriya və Yaxın Şərqdəki strateji uğursuzluğunu həzm etməyərək, bölgədə nəzarətini itirməmək üçün hücumlarına davam edir. Bununla birlikdə, istər ABŞ, istərsə də Aİ ölkələri "sözdə humanitar yardım konvoyları ilə" PKK-YPG-PYD terrorçu qruplarını silah, hərbi-sursatla təmin edirlər. Türkiyədən keçən sözdə humanitar yardım konvoyları Türkiyədəki gömrüklər tərəfindən  sıx olaraq  təqib edilməlidir. Bölgədəki terrorçu qrupların silahlandırılması birbaşa Türkiyəni hədəf alır və regional qeyri-sabitliyin davam edərək Qərb ölkələrinin regiondakı nüfuzunun artmasına kömək edir. Rusiya və Türkiyənin yaxınlaşması, Türk Axını Layihəsi, iki ölkənin strateji əməkdaşlığı, ABŞ və Aİ ölkələrini narahat edən haldır. Hər iki ölkə provokatif hərəkətlər qarşısında təmkinli olmalıdır. Məsələn, ABŞ-ın FA-18 təyyarələrinin Rus təyyarələrinin rənginə boyanaraq Rus təyyarəsi görünüşü yaratması , ya da Azad Suriya Ordusunun Rus qüvvələrinə qarşı istifadə edilir kimi göstərilməsi. Bu cür provokativ strateji, manipulyativ fəndlərə qarşı hər iki ölkənin təhlükəsizlik  təşkilatları bir yerdə işləməlidir.

 

 Lozannadakı görüşlər iştirakçı ölkələrin xarakteri baxımından Birləşmiş Millətlər Təhlükəsizlik Şurasının  daha konstruktiv qərarlar verməsi şübhəsizdir. Bu iclasda Türkiyə, Rusiya və İran ABŞ qarşısında birgə hərəkət etməli və birgə qərarlar almalıdır, əks təqdirdə ABŞ Suriyada və regionda nəzarətini mühafizə etmək üçün provokatif aksiyalara davam edəcək, Sentyabr ayında olduğu kimi, atəşkəs sazişini pozan tərəf olacaq. 

---

Tərcümə:Vüsalə Əlövsətqızı

Paris Dövlət Universitetinin Diplomatik və Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin Mədəni-Diplomatiya Kafedrasının rəhbəri Dr. Naciye Selin Şenocak