Nəhayət böyük siyasi hadisələrlə yadda qalan yay başa çataraq yerini qışa buraxdı. Bu dəfə qarşıdan sürətlə gələn qış Avropanı və ondan yenicə ayrılan Böyük Britaniyanı narahat etməyə başlayıb. Faktiki olaraq təbii qaz ehtiyatları kifayət qədər olmayan və özünün təxminən 80% qaz ehtiyaclarını ödəmək üçün Rusiya qazına möhtac olan Avropa yeni enerji resursu əldə etmək yollarını fikirləşir. Çünki müstəqil siyasi ambisiyalarını ehtiyaclarına görə boğan Avropa, xüsusilə mərkəzi ölkələri olan Almaniya, Avstriya və digər ölkələr keçmiş təcrübələrində olduğu kimi yenə qazsız qalmaq istəmir. 

Artıq ötən aydan tikilişi tamamlanan Şimal Axını 2 qaz boru xətti bu layihənin gerçəkləşməsində daha maraqlı olan Almaniyanın çöhrəsində böyük sevinc təbəssümü yaradıb. Almaniya sözün əsl mənasında bütün siyasi maneələrə göz yumaraq, o cümlədən Ukrayna məsələsinə bir qədər biganə qalaraq irəli addımladı və təxminən yeddi il əvvəlki kimi Rusiyanın qəzəbinə gəlib qışın soyuğunda titrəməmək üçün bütün səylərini layihənin tamamlanmasına yönəltdi. İndi Rusiyadan asılı olsa da Avropa ən azından bu qışı təbii qazla keçirəcəyinə ümidlidir. Lakin problemlər təkcə bununla bitmir. Az öncə qeyd etdiyimiz kimi Avropadan yenicə bağlarını qoparan Böyük Britaniya son iki aydır ki, təbii qaz və yanacaq böhranı ilə gündəmə gəlib. Artıq bir neçə həftədir ki, İngiltərə magistrallarındakı YDM-lərdə uzun avtomobil növbəsi yaranıb. Boşalan yanacaq çənlərinin yeri doldurulmadan qalır. Digər tərəfdən təbii qazın topdan satış qiymətində son dərəcə kəskin artım müşahidə olunur. Bəs görəsən krallıq ölkəsini bu vəziyyətə gətirən səbəb nədir? 

Britaniyada yerli medialar bunu həm Breksit-dən sonra yaranan işçi qüvvəsi çatışmamazlığı, həm də pandemiyanın yaratdığı mənfi səbəblərlə bağlayır. Digər mənbələrdə isə bunun Britaniyanın bir sıra enerji şirkətlərinin iflasa uğramaları ilə əlaqələndirlir. Bunun üçün bir qədər geriyə nəzər salmaq lazımdır. 

Britaniyada təbii qaz və yanacaq böhranının başlaması 20 sentyabr tarixdə Böyük Britaniyanın altıncı nəhəng şirkəti olan “Balb Enerji” -nin iflas siqnalını işə salması ilə başlayır. Şirkətin iflasdan qurtarmaq üçün maliyyə ehtiyacı olduğu barədə məlumat verən məşhur Faynənşal Tayms jurnalı qarşıdan gələn problemlər barədə artıq öncədən xəbərdarlıq etmişdi.    

Britaniya hökuməti “Balb Enerji” və onun kimi iflas həyəcanı təbili çalan şirkətlərə yardım üçün qısa-müddətli maliyyə dəstəyi ayırsa da, onlara təmənnasız maliyyə dəstəyi üçün tam öhdəçiliyə razılıq vermədi. 

Beləliklə qısa müddətdə və sürətlə öz mənfi təsirini hiss etdirən proses 23 sentyabrda özünü göstərir. Britaniyada qazın qiymətinin kəskin şəkildə artması kiçik kommunal xərcləri sıxışdırıb sıradan çıxarır. Bir tərəfdən şirkətlər pandemiyadan sonra yoxsullaşmış istehlakçıların enerji xərclərini ödəyə bilmədiklərinə görə borca düşəcəyindən narahat olmağa başlayır. Digər tərəfdən ölkədə aparıcı tərəf olan “Ofgem”-in (Britaniyada qaz və enerji təchizat ofisi) ilkin olaraq 1.5 milyon nəfər abunəçiyə daha aşağı kommunal qiymət təklifi kommunal şirkətləri narazı salır. 

Britaniyada qaz böhranı ilə bağlı zəncirvari səbəblərdə BP-də rol oynayıb. Enerjinin 50%-ni qazla işləyən qurğulardan alan Britaniya həm də işçi çatışmazlığı səbəbindən yanacağa tamarzı qalıb. Belə ki, ingilis neft şirkəti BP, ayrıca bir yük maşını sürücüsü çatışmazlığı səbəbindən bir neçə istehsalat saytını bağlayacağını açıqlayıb. Buna səbəb isə pandemiya və İngiltərənin Aİ-dən ayrılmasından sonra ölkədə logistika işçilərinin davamlı azalması olub. Bu xəbərin ardınca ExxonMobil -in İngiltərədəki satış şəbəkəsi “Esso” istehsalat saytlarını bağlayacağını açıqlayıb. 

Bu cür fiaskodan sonra hazırda ölkədə enerji və yanacaq istehsalı Britaniyada digər böyük şirkət olan “Drax” üzərinə düşüb. Lakin burada bir problem var ki, bu da həmin şirkətin kömürlə çalışan turbinləridir. İngiltərə hökuməti isə 2025-ci ildən etibarən kömür istehsalına qadağa qoyub. Bu səbəbdən də ölkənin ümid qaynağı olan “Drax” növbəti ildən kömürlə işləyən qurğularını bağlamağı planlaşdırır. 

Proseslərin zəncirvari hərəkəti nəticədə 28 sentyabr tarixdən “Ofgem”-in yeni tarif tətbiq etməsinə gətirib çıxarır. Hazırda Britaniyada istehlakçılar yeni qiymətlərdən narazıdır, bunun gələcək aqibəti isə hələ də bəli deyil.

Elnur Ənvəroğlu