Yanvarın 1-dən Azərbaycanda "İnsan orqan və toxumalarının donorluğu və transplantasiyası haqqında” Qanun qüvvəyə minir.
Lakin bu qanun cəmiyyət arasında birmənalı qarşılanmayaraq böyük müzakirələrə səbəb olub. Bəziləri bunun islam dinində haram olduğunu, digərləri isə buna əks fikir səsləndirib.
Məsələnin aktuallığını nəzərə alaraq, mövzunu ilahiyyatçı Elşad Miri ilə müzakirə etdik. O, Ednews.net-ə açıqlamasında bildirib ki, dində bu məsələ ilə bağlı bir problem yoxdur.
“Quranda buyrulub ki, bir insana həyat vermək bütün bəşəriyyətə həyat verməkdir. Bu gün orqan nəqli keçiriləndə yalnız meyitdən yox, hər hansı orqanını yaxınına verən insanların da olduğu bizə məlumdur. Birincisi, orqan transplantasiyasını ticarətə çevirməmək lazımdır. İkincisi, sabah bunun mafiya qrupunun əllərinə keçməsinə imkan verməmək lazımdır”.
İlahiyyatçı bildirib ki, insanların dünyalarını dəyişəndən sonra müəyyən orqanlarının başqalarına köçürülməsi üçün razılıq vermələri təqdirəlayiq haldır. Onun sözlərinə görə, bu qərarı ancaq alqışlamaq olar.
“Dəfn edilərkən meyitə məxsus bütün orqanları onun üzərində olmalıdır” kimi fikirlər haqda ilahiyyatçı ekspert bildirdi ki, dində elə bir şərt yoxdur, bu, sonradan ortaya çıxarılmış məsələlərdir. O, həmin dövrdə belə orqan nəqli köçürülməsi mümkün olsaydı, buna qadağa olacağını güman etmədiyini də deyib.
“Çünki əsas olan insanın yaşaması, həyatını dərk etməsi, yolunu düzgün davam etdirməsidir. Bu gün bəzi heyvanlardan, hətta donuzun özündən belə böyrək, ürək köçürülməsi həyata keçirilir. Bunlar hamısı inkişaf mərhələsidir və alqışlanası haldır. Sadəcə qanun çərçivəsində olmasını təmin etmək lazımdır”.
Lakin məsələnin digər aspekti isə, orqan alveri ilə məşğul olan işbazlardır. Bu qanun onlara hansısa əlverişli şərait yarada bilərmi?
Yaranan bu suallara hüquq müdafiəçisi Sahib Məmmədovla aydınlıq gətirməyə çalışdıq. Saytımıza açıqlamasında o, bildirdi ki, Azərbaycanda orqanların və ya toxumaların transplantasiyası haqqında qanun hələ 1999-cu ildə qəbul edilib.
"Hazırda orqan mafiyası xüsusilə kasıb ölkələrdə geniş vüsət alıb. Məsələn, Əfqanıstandakı son proseslərdən sonra işsizlik səbəbilə donor mafiyası bu ölkəyə yönəlib. Vaxtilə Ermənistanda bizim əsir və girov götürülmüş həmvətənlərimizin, o cümlədən, uşaqların orqanlarının transplantasiyası həyata keçirilirdi".
Onun sözlərinə görə, qanunda həm sağ insan, həm də meyitdən hansı orqanların götürülməsi məsələsi tənzimlənir, eyni zamanda bunun prosedurları müəyyənləşdirilir.
"Düzdür, orqan donorluğu və transplantasiyası üzrə Etika komissiyası nəzərdə tutulub. Ancaq mütləq insanın orqanlarının onun iradəsinə zidd olaraq və yaxud onun sağlamlığı imkan vermədiyi halda transplantasiya olunması ilə bağlı məsuliyyət nəzərdə tutulmalıdır. Baxmayaraq ki, indiki cinayət məcəlləsinin müəyyən müddəaları ilə bu barədə cinayət işi başlatmaq olar. Amma yaxşı olar ki, bununla bağlı yeni müddəalar tətbiq olunsun. Bəzən insanlar orqanlarını borc asılığına düşərək məcburiyyətdən satır və bunu könüllü kimi rəsmiləşdirir. Ona görə də müvafiq hüquq mühafizə orqanları bunun üzərində nəzarəti gücləndirməlidir".
Gülnar Səlimova
