Nobel mükafatı laureatı qalibi, sülh tərəfdarı, Cənubi Afrikadan olan məşhur qaradərili lider Nelson Mandelanın dostu Desmond Tutunun irqçilik/separatizmlə mübarizəsi
Sülh tərəfdarı, 21 dekabr 2021-ci ildə vəfat edən Cənubi Afrikalı Desmond Tutu həyatı boyu irqi ayrı-seçkilik və insanların bərabərliyi uğrunda mübarizə aparan xristian keşiş idi. Sülh, sevgi və bərabərlik mesajları ilə Cənubi Afrikada, eləcə də bütün Afrika ölkələrində “Aparteid” adlanan irqi ayrı-seçkiliyə son qoymağa çalışırdı.
Apartheid qısaca; “1948-1994-cü illər arasında Cənubi Afrikada (GA) davam edən; qaradərili insanlara səsvermə hüququ verilmədən siyasi sistemdən kənarlaşdırıldığı və iqtisadi, sosial məhdudiyyətlər və sərt qadağalarla idarə olunan irqçi ağ dərililərin azlığın idarəetməsi/rejimi kimi izah olunur.
Tutu və Cənubi Afrikalı lider Nelson Mandela
1994-cü ildə keçirilən ümumi seçkilərdən sonra Mandelanın başçılıq etdiyi koalisiya hökuməti qurulanda prezident Mandela Tutunu həm aparteid, həm də aparteid əleyhinə qruplar tərəfindən keçmiş insan haqları pozuntularını araşdırmaq üçün Həqiqət və Barışıq Komissiyasının rəhbəri təyin etdi. Aparteid rejiminin sona çatmasından sonra Tutu eyni zamanda homoseksualların hüquqları üçün kampaniya apardı, İsrail-Fələstin münaqişəsi, İraq müharibəsi kimi müxtəlif məsələlərdə sülh və insan haqlarını müdafiə etdi, həmçinin Cənubi Afrika prezidentləri Thabo Mbeki və Jacob Zumanı tənqid edirdi. O, 2010-cu ildə ictimai fəaliyyətdən uzaqlaşdı.
1970-ci illərdə Desmond Tutu gündəmə gələndə aparteid rejimini dəstəkləyən ağdərili mühafizəkarlar ona xor baxırdılar, bir çox ağdərili liberal isə onu çox radikal hesab edirdi; digər tərəfdən, bir çox qaradərili radikallar onu həddindən artıq mötədil olmaqda və ağdərililərin xoşməramlılığını gücləndirməyə çalışmaqda günahlandırırdılar, Marksist-Leninistlər isə onun kommunizmə qarşı çıxmasını tənqid edirdilər.
Desmond Tutu Cənubi Afrikanın qaradərili əksəriyyəti arasında çox məşhur bir fiqur idi və aparteid əleyhinə fəallığına görə beynəlxalq aləmdə çoxlu təriflər və bir çox mükafatlar, o cümlədən Nobel Sülh Mükafatı alıb. O, həmçinin nitqlərinin toplusundan ibarət bir neçə kitab nəşr etdirib.