Bu dəhşətli hissə çoxlarımız bələddir... Gecənin bir yarısı yatağınızda oyanırsız və başa düşürsüz ki, kimsə sizin üstünüzdə dayanıb. Kim olduğunu görmək üçün başınızı çevirməyə çalışırsız, amma bacarmırsınız. Sanki bir şey sizi tutur. Qollarınızı və ayaqlarınızı hərəkət etdirməyə çalışırsınız, amma hərəkət etmirlər. Nəsə demək, qışqırmaq istəyirsiz, amma səsinizi çıxara bilmirsiz. Vəziyyət getdikcə ciddiləşməyə başlayır. Və sonra nəhayət oyanırsız, özünüzə gəlirsiz və sizə nə olduğunu anlamağa çalışırsız. Başınıza gələn bu hadisə yuxu ilicidir.
Ednews yuxu ifilici haqqında məqaləni təqdim edir.
Yuxu iflici nədir?
Yuxunun fazasından asılı olaraq hipnaqogik forma (yuxuya getdikdə) və hipnopompik forma (oyandıqda) bir-birindən fərqlənir. Atoniya ilə yanaşı, yuxu iflici epizodları zamanı insanlar tez-tez qavrayışla bağlı illüziyalar (illüziyalar və hallüsinasiyalar) yaşayırlar. Bu cür qavrayışlar daha çox otaqda sizdən başqa kiminsə olmağı yaxud, kiminsə sizi seyr etməsi kimi hisslərdir. Yuxu iflici parasomnianın bir növüdür. Parasomnialar yuxu zamanı meydana gələn davranış pozğunluqlarıdır.
Bu necə baş verir?
Yuxu iflici "canlı yuxular" gördüyümüz zaman baş verir. Əgər bu anda polisomnoqrafiya (yuxunun tədqiqi) etsək, görərik ki, beynimiz oyaq vəziyyətdədir. Bu zaman əl-ayağımızın kilidlənməsi özümüzə zərər verməyin qarşısını almaq üçündür. Adətən atoniya oyandıqdan sonra bitir və insan oyandıqdan sonra onu xatırlaya bilmir.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, yuxu iflici oyanıqlıq, əzələ atoniyasını birləşdirən qısamüddətli, qarışıq şüur vəziyyətidir.
Bu niyə baş verir?
Güman edilir ki, yuxu iflici stress, xroniki yuxu çatışmazlığı və ya yuxunun pozulması nəticəsində yarana bilər. Bu, həm də digər şəkildə yuxusuzluğa səbəb olan narahatlıq pozğunluqları ilə əlaqələndirilir. Bir qayda olaraq, yuxu iflici heç bir ruhi xəstəliyin xəbərçisi deyil. Yuxu iflici kifayət qədər gənc insanlarda, ən çox 7-25 yaş arasında baş verir. Bu fenomen əhalinin 8-10% -ində baş verir. İflic epizodları bir neçə saniyədən 15-20 dəqiqəyə qədər davam edə bilər. Çox vaxt yuxu iflici uzanmış vəziyyətdə baş verir.
Nə qədər təhlükəlidir?
Yuxu iflici təhlükəli deyil. Bu fenomen xoşxassəli kimi təsnif edilir və adətən sağlamlıq problemlərinə səbəb olacaq qədər tez-tez baş vermir. Hisslər qorxulu olsa da, iflic öz-özünə ciddi sağlamlıq riski yaratmır və kifayət qədər yatmağınıza mane olmur.
Müalicə olurmu?
Yuxu iflicinin müalicəsi ona səbəb olan hər şeyə yönəldilir. Koqnitiv-davranış terapiyası narahatlıq və stressi aradan qaldırmağa, azaltmağa kömək edir. Amma bunu tamamilə aradan qaldırmaq mümkün deyil.
Nəzrin Beydiyeva
