Delusional pozğunluq xəstələrin ağıllarında təsəvvür etdikləri ilə reallıq arasında fərq qoya bilmədiyi ciddi bir psixi pozğunluq növüdür. Bu cür pozğunluğu olan insanlarda reallıqla uyğun gəlməyən fikir və inanclar kimi müəyyən edilə bilən deliriyumlar (Deliriyum diqqətin, qavramanın, orientasiyanın pozulması) olur. Xəstələr tez-tez təqib edilmək, zəhərlənmək, xəyanət etmək kimi deliriyumlarla qarşılaşırlar ki, bunlara real həyatda da rast gəlmək olar. Bu vəziyyətin əsas səbəbi insanların normal həyatda yaşadıqlarını yanlış şərh etmələridir. Ancaq bu pozğunluğa malik olan insanlar təcrübələrdən şişirdilmiş nəticələr çıxardıqları üçün normal insanlardan fərqli olaraq belə hallar yaşayırlar.
Delusional pozğunluq adətən orta yaşlı və yaşlı insanlarda müşahidə olunur. Xəstəlik şizofreniya kimi bəzi digər psixi pozğunluqlar nəticəsində baş verə bilsə də, bəzi hallarda heçnəsiz də baş verə bilər. Delusional pozğunluq insanların yaşadıqları deliriyumlara görə növlərə bölünür. Əsas olanlar bunlardır:
Qısqanclıq: Bu tip pozğunluğu olan insanlar həyat yoldaşlarına və ya sevgililərinə qarşı həddindən artıq qısqanclıq nümayiş etdirirlər. Həyat yoldaşının və ya sevgilisinin onları aldatdığı vəsvəsəsi onları hər daim narahat edir. Bu aldanışı dəstəkləmək üçün daim öz real həyat təcrübələrindən nəticə çıxarırlar.
Təqib: Bu tip pozğunluğu olan insanlar, birinin onları daim izlədiyini və onlara pis bir şey etməyi planlaşdırdığını düşünürlər. Bu vəziyyətlə bağlı daha çox hüquqi orqanlara şikayət edirlər. Adi həyatda yaşadıqları adi hadisələrdən belə nəticə çıxarırmağa çalışırlar.
Erotomanik: Erotomanik pozğunluğa olan insanlar tez-tez məşhur və ya əhəmiyyətli bir insanın onlara aşiq olduğu xəyalına malikdirlər. Həmçinin bu tip insanlar çox vaxt aşiq olduqlarını düşündükləri şəxsə hansısa bir şəkildə əl uzatmağa həvəslidirlər.
Ehtişam: Möhtəşəmlik yanılması olan insanlar, çox əhəmiyyətli qabiliyyətlərə sahib olduqlarına və ya çox əhəmiyyətli bir mövqedə olduqlarına inanırlar. Bəzi hallarda xəstələrdə eyni vaxtda yuxarıda sadalanan bir neçə xüsusiyyətlər ola bilər. Bu vəziyyət qarışıq tip kimi təsnif edilir.
Delusional pozğunluğun əsas səbəbi hələ tam öyrənilməsə də, elm adamları genetik, bioloji və ətraf mühit faktorlarının təsirini xüsusi qeyd edirlər. Delusional pozğunluğu olan insanların ailələrinin digər üzvləri də bu xəstəlikdən əziyyət çəkirlər. Bu, pozğunluğun genetik faktorlardan qaynaqlana biləcəyini göstərir.
Elm adamları tərəfindən sözügedən insanlar üzərində aparılan tədqiqatlar beynin müəyyən hissələrində fərqliliklər və beyindəki neyrotransmitterlərdə, kimyəvi maddələrdə balanssızlıqlar olduğu məlum olub. Bundan başqa, aparılan araşdırmalar, genetik və bioloji faktorlarla yanaşı fərdlərin yaşadığı həddindən artıq stress kimi faktorların delusional pozğunluqlarının ortaya çıxmasına təsir göstərdiyini təsdiqləyib.
Delusional pozğunluqların müalicəsi isə çox çətindir. Bunun əsas səbəbi xəstələrin problemi olduğunu qəbul etməmələridir. Xəstələrin deliriyumlara görə başqalarına zərər verməsi mümkün olarsa, xəstəxanaya yerləşdirilərək, daimi müşahidə altında müalicə olunurlar. Müalicə olaraq adətən fərdi psixoterapiya istifadə olunur. Sınaq mərhələsində olan, lakin effektivliyi hələ sübut olunmamış bəzi dərmanlar da müalicə zamanı istifadə oluna bilər.
Nəzrin Eldarqızı
