Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun rektoru Ceyhun Məmmədov Eurasia Diary-ə müsahibə verib. Həmin müsahibəni təqdim edirik:

– Ceyhun müəllim, Azərbaycan İlahiyyat  İnstitutu bir ildir ki, fəaliyyət göstərir. İlk – 2018-2019 tədris ili üçün qarşıya hansı hədəflər qoyulmuşdu və onlara çatmaq mümkün oldumu?

- Qeyd etdiyiniz kimi, institut bir ilini arxada qoyub. Vaxtımızın məhdudluğuna baxmayaraq, sentyabra – tədris ilinin başlanmasınadək tədrisə aid bir çox məsələləri həll etdik. İnstitutda təhsil standartlarının müəyyənləşdirilməsi, strukturun təşkili, tələbə qəbulu, ilk tədris ilinə hazırlıq, ali tədris müəssisəsinin tanıdılması istiqamətində ardıcıl və məqsədyönlü işlər gördük.

Tələbələrimizin rəqabətədavamlı, peşəkar mütəxəssis kimi yetişmələri üçün səy göstəririk. Onların güclü təhsil almaları ilə yanaşı, sosialyönümlü layihələrə, maarifləndirmə tədbirlərinə cəlb olunmalarına başladıq, eləcə də bölgələrimizə səfərlər təşkil etdik. Ölkəmizdəki multikultural, tolerant mühitlə, eyni zamanda, tarixi-dini abidələrimizlə yaxından tanış olmaları, biliklərini daha da gücləndirmələri üçün etdiyimiz səfərlərdə tələbələrimizin dini və dünyəvi biliklərinin, mənəvi dünyalarının, dünyagörüşlərinin zənginləşdiyinin, natiq kimi yetişmələrinin şahidi olduq.

Ötən müddət ərzində dərslərdə, imtahanlarda şəffaflığın qorunması üçün əlimizdən gələni etdik. Tələbələrin tədris edilən fənləri sevmələri, hazırlıqlı olmaları üçün əlimizdən gələni əsirgəmədik.

Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu olaraq, tələbələrə öz övladlarımız kimi yanaşırıq, onların hər biri bizim gələcəyimizdir. Gələcəyimizin etibarlı təməllər üzərində qurulmasını istəyiriksə, gənclərimizi sağlam mühitdə, Vətəninə, millətinə xeyirli övlad kimi yetişdirməliyik.

“Tələbələrimiz üçün daha nələr edə bilərik?” düşüncəsi  bir anlıq olsa belə bizi tərk etmir. Onların daha bacarıqlı, savadlı, zəngin dünyagörüşlü olmalarını təmin etmək üçün  ali tədris müəssisəsində seminarlar, görüşlər, “dəyirmi masa”lar, müxtəlif tədbirlər təşkil edirik. Düşünürəm, müəssisəsimizi bitirib hər hansı bir təşkilatda, qurumda işləyən gəncimiz həm dini savadını, həm də dünyəvi elmləri dərindən bilən, yüksək dil biliklərinə malik olduğunu hər kəsə nümayiş etdirsin.

– Yeni yaranmış institutunuz keçən dövr ərzində problemlər yaşayıbmı? Əgər olubsa, nədən ibarət idi?

– İnstitut yeni yarandığından, təbii ki, çətinliklər də oldu, buna problemlər deməzdim. Yeni yarandığı üçün tədrislə bağlı hər şey hazırlanmalı idi. İki aya yaxın müddətimiz var idi və sentyabrda tədris başlayırdı. Bu səbəbdən, vaxtında hazır olmalı idik...

– Ceyhun müəllim, builki tədris planında hansı yeniliklər nəzərdə tutulub?

– Ümumiyyətlə, İnstitutda tədris planının hazırlanması böyük vaxt tələb edir. Plan hazırlanarkən  qabaqcıl xarici ölkə universitetlərinin tədris planlarını nəzərdən keçirdik. Bura təkcə qonşu ölkələrimiz daxil deyil, eləcə də Avropa və Amerikada İslamşünaslıq və Dinşünaslıq sahələri üzrə elmi tədqiqat və təhsil müəssisələrinin tədris planları aiddir. Bununla yanaşı,  Azərbaycan həqiqətlərini, tolerant və multikultural mühitimizi də nəzərə aldıq; məsələn: bizdə “Azərbaycanda dini azlıqlar”, “Yəhudilik və Xristianlıq”, eyni zamanda, “Qərbdə İslam tədqiqatları”, “İslam tədris üsulu”, “Müqəddəs mətnlərin hermenevtikası” kimi fənlər də tədris edilir. Davamlı və mütəmadi olaraq üzərimizdə işləyirik. Tədris proqramları və təhsillə bağlı yeniliklər öyrənilir. Hazırda sistemli və güclü şəkildə elektron təhsil üzərində çalışırıq ki, bu sahədə, artıq xeyli iş görülüb. İnstitutda təhsilin tamamilə elektronlaşdırılmasına çalışırıq.

– Aİİ ölkə daxilində hansı qurumlarla əməkdaşlıq edir? Xarici universitetlərlə işbirliyi varmı?

– İnstitut ölkə daxilində bir sıra ali təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurub. Bu əməkdaşlıqlarda, əsasən, birlikdə konfransların təşkili, tələbə, müəllim mübadiləsi nəzərdə tutulub. Eyni zamanda, ötən il ərzində xarici universitetlərlə əlaqələr qurub, bir sıra ölkələrin ali təhsil müəssisələrində görüşlər keçirib, orada olan mühit ilə əyani tanış olduq. Bunların hər biri Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun tanıdılması, xarici təcrübənin öyrənilməsi, onun Azərbaycan həqiqətlərinə uyğunlaşdırılaraq, tolerant və multikultural mühitimizi nəzərə alaraq tətbiqi üçün nəzərdə tutulub.

Hazırda xarici universitetlərlə işbirliklərimiz davam edir; məsələn: bir neçə gün əvvəl İstanbul Universitetinin Türkiyat Araşdırmaları İnstitutu ilə birgə Əhməd bəy Ağaoğlunun 150 illik yubileyinə həsr olunmuş konfrans keçirdik. Gələcəkdə tələbə və müəllimlər mübadiləsi, eyni zamanda, birgə təşkilatçılıqla ilahiyyat sahəsinə aid kitabların nəşri, konfransların təşkili planlaşdırılır.

– İlahiyyat İnstitutunu bitirən məzunlar hansı sahələrdə çalışa bilərlər?

– Müəssisəmizi bitirən tələbələrimiz müxtəlif dövlət qurumlarında işləmək imkanına malikdirlər. Şərti olaraq ixtisaslarımızı bölsək, islamşünaslarımız din xadimi kimi məscidlərdə fəaliyyət göstərəcəklər, dinşünaslar isə daha çox dövlət qurumlarında, ali təhsil müəssisələrində işləmək imkanı qazanacaqlar. Biz öz işinin peşəkarı olan, rəqabətədavamlı mütəxəssislər hazırlayırıq ki, onlar əmək bazarında daha fəal iş yerləri ilə təmin olunmaq imkanı qazansınlar. Hazırda Karyera Mərkəzinin işinin qurulması ilə bağlı fəaliyyətimiz davam edir. Bir sıra müəssisələrlə əməkdaşlıq əlaqələri qururuq. Çalışırıq, tələbələrimiz buradan məzun olduğu zaman öz ixtisaslarına dərindən yiyələnsinlər.

– Aİİ-nin yaradılması ideyası həm də dinlə bağlı yanlış təsəvvürlərin aradan qaldırılmasına xidmət edir...

– Ümumiyyətlə, dünyada gedən proseslərə nəzər saldıqda görürük ki, dinlə bağlı yanlış təsəvvürlər bütün dünyada mövcuddur. Ölkəmizdə isə  dinlə bağlı yanlış təsəvvürlər kənar müdaxilələrin təsiri nəticəsində  yaranır. Bu yanlış təsəvvürlərin aradan qaldırılması üçün cəmiyyət maarifləndirilməlidir. Gənclərimizin dini bilikləri zəif olduğu üçün onlar zaman-zaman zərərli vərdişlərin qurbanına çevrilirlər. Bu baxımdan, gənclərimizi maarifləndirib, zərərli vərdişlərdən qorumaq üçün mühüm addımlar atmalıyıq. Hazırda dövlət bu istiqamətdə lazımi addımlar atır. Hesab edirəm ki, bir neçə ildən sonra bütün atılan addımların müsbət nəticəsini görəcəyik

.İlahiyyat İnstitutu tələbələrinin savadlı, yüksək intellektuallı din xadimləri olmaları üçün əlindən gələni edir. Düşünürəm, gənc nəslimiz din xadimi kimi çalışacağı zaman daha intellektuallı, Vətənini sevən, cəmiyyətimiz üçün faydalı vətəndaş olmalıdır.

– Dini bilgilər elmi, elmi biliklər də öz növbəsində, dini tamamlayır. Aİİ mahiyyəti etibarilə bu ikili vahidi  özündə cəmləyir. Necə düşünürsünüz, elm və dini bir-birinə bağlayan nədir?

– Bəzən elmlə-din qarşı-qarşıya gətirilir, hətta birinin digərinə zidd olması ilə bağlı fikirlər də səsləndirilir. Elm və din, əslində, vəhdət şəklində olan məsələlərdir. Müqəddəs kitablarda elmdən geniş bəhs olunur. Müəyyən hallarda belə fikirlərlə rastlaşırıq ki, dinlə-elm arasında bir ziddiyyət mövcuddur. Əslində, bu məsələni araşdırdıqda onlar arasında çox böyük, maraqlı əlaqələrin olduğunu görürük. Din və elm bir-birini təkzib etmir.  Keçmişə nəzər salsaq görərik ki, din xadimləri elm adamları olmuşlar. Onlar hər hansı elmi kəşflər edir, cəmiyyət üçün xeyirli işlər görürdülər. İslamda, Quranda elmlə bağlı bir çox məqam var.

Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu dövlət müəssisəsi olub, din təhsili verən təhsil ocağıdır. Bəziləri düşünür ki, burada yalnız din dərsləri keçirilir, əslində, belə deyil. Tələbələrə dini biliklərlə yanaşı, elmi biliklər də öyrədilir. Dördillik tədris müddətində təhsilalanlara Fəlsəfə, Sosiologiya, Psixologiya, Metodologiya, eyni zamanda, humanitar fənn blokuna daxil olan, yəni bütün təhsil müəssisələrinin tədris etdiyi Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti, İnformatika, Mülki müdafiə, Multikulturalizmə giriş fənləri də tədris olunur.  

Dinlərin fəlsəfəsinə baxdıqda görürük ki, onların bəşəriyyətə göndərilməsində məqsəd insanları saflaşdırmaq və kamilləşdirməkdir, birliyə səsləməkdir. Dinin özü müasir dövrdə elmin araşdırdığı sahədir. Məlumat üçün bildirim ki, dünyanın bir çox universitetlərində ilahiyyat fakültələri mövcuddur.

Həşim Məmmədov