Bu gün ABŞ və Rusiya arasında olan münasibətlər 1980-ci illərdəkindən daha pisdir. Xüsusilə də, Moskvanın ABŞ-dakı seçki kampaniyasına müdaxiləsi, Rusiyanın məramını və necə təhlükəli olduğunu göstərir.
Ümumiyyətlə, Rusiyanın Krımı ilhaq etməsi və Ukraynanın cənub-şərqində müharibəyə başlaması, üstəlik Suriyada amansız vətəndaş müharibəsində Bəşər Əsədə dəstək olması və Qafqazda təsir gücünü artırması ABŞ-la münasibətləri gərginləşdirdi. Nəticədə, yeni seçilən prezident Co Bayden kürsüyə oturar-oturmaz Rusiyanı ittiham edərək, xəbərdar etməkdən belə çəkinmədi.
.jpg)
Siyasi ekspert Patrik Uolş Eurasia Diary-yə müsahibəsində Rusiya-ABŞ münasibətləri, eləcə də müxalifət lideri Aleksey Navalnının həbs edilməsindən sonra Rusiyada başlayan geniş etiraz aksiyaları ilə bağlı məsələlərə aydınlıq gətirib. O, həmçinin Rusiyanın Qafqazda və xüsusən də Azərbaycanda gələcək rolu barədə də söz açıb.
2021-ci il, Co Baydenin prezident seçkilərində qalib gəlməsindən sonra rusiyalı həmkarı Putinlə soyuq münasibətlə başladı. Rusiyadakı xaos, xüsusən müxalifət lideri A.Navalnının həbsi qərbi Kremlə qarşı hərəkətə keçməyə sövq etdi. Ölkədəki gərginliyin artması fonunda Putin administrasiyasını nə kimi aqibət gözləyə bilər?
2021-ci il bəzi mühüm beynəlxalq hadisələrlə başladı. Co Bayden, ABŞ-ın yeni prezidenti olaraq Ağ Evdə kürsüyə əyləşdi. Əlbəttə, yeni prezidentlə Kremldəki həmkarı Putin arasında münasibətlərin daha soyuq olacağı gözlənilir. Rusiyada müxalifət lideri Aleksey Navalnının həbs edilməsindən sonra keçirilən etirazlar, Qərbdəki anti-Rusiya meyllərinin güclənməsinə gətirib çıxardı. Ölkədəki artan gərginlik və Qərbin reaksiyası çox güman ki, Putin administrasiyası üçün ağır nəticələri səbəb ola bilər.
Donald Tramp hakimiyyətdə olduğu dövrdə Putinlə aralarında iş birliyi yaratmışdı. Trampın 2020-ci il prezident seçkilərində məğlubiyyətini qəbul etməməsi eynilə Demokrat Partiyasının nümayəndəsinin 2016-cı ildə Trampa məğlubiyyətini qəbul etməməsinə oxşadı. Lakin o zaman Hilları Klintonun bu addımı diqqəti o qədər də cəlb etməmişdi. Halbuki, Demokrat Partiyası tərəfdarları Trampın seçilməsini qanunsuz hesab edirdilər və hətta onun Moskvanın dəstəyi ilə hakimiyyətə gəldiyini, eyni zamanda Hillari Klintonun səslərini mənimsədiyini iddia edirdilər. Bu ittiham Konqres sorğularının və ilk impiçment cəhdinin əsasını təşkil etdi. Deməli, Prezident Bayden ilə Putin arasındakı münasibətlərin yaxşı olacağı ehtimalı çox azdır. Onu da əlavə edim ki, Tramp prezidentliyi dönəmində ABŞ əsas geosiyasi diqqətini Rusiyaya deyil, məhz Çinə yönəltdi. Bu çox aydın başa düşülür. Çünki Çin, ABŞ-ın dünyadakı iqtisadi hegemonluğu üçün Putinin yenidən ayağa qaldırdığı, lakin hələ də Sovet İttifaqının gücünə çatdıra bilmədiyi nisbətən zəif Rusiyadan daha böyük təhlükədir.
Aleksey Navalnı 2021-ci ildə Rusiya üçün hansı anlamı daşıyır?
Navalnı, Putinə qarşı son 20 ildə ortaya çıxan ən ciddi müxalifətdir. Bu, onu Qərbə daha cazibədar göstərən əsas amildir. Əslində, Navalnının Rusiyadakı tərəfdarlarının əksəriyyətində Navalnının Putinin postuna yiyələnməsindən çox, Rusiya prezidentinin nüfuzunu sarsıtmaq üçün daha faydalı olduğuna inanmaları müşahidə olunur. Navalnı populyar bir personaj kimi görünmür və daha çox rus şovinismini özündə ehtiva edir. Buna baxmayaraq, o, feminist anarxistlərdən burjua liberallarına qədər geniş bir siyasi spektr tərəfindən dəstəklənir. ABŞ-la Rusiya müxalifəti arasında olan fərq sadəcə odur ki, Vaşinqton Navalnının Rusiyanı sıradan çıxaracağına və demokratik xaosa sürükləyə biləcəyinə ümid bəsləyir, lakin Rusiyadakı müxalifət hələ də potensial liberal bir demokratik dövlət olacağına inanır. Tarix isə onların səhv etdiklərini və ABŞ-ın daha möhkəm bir mövqedə olduğunu göstərir.
Bir çox siyasətçi Putinin əvvəlki qədər güclü olmadığını söyləyir. Putin iqtidarı tərk edərsə, onun yerini tutacaq ən real namizəd kim ola bilər?
Əlbəttə, bu fikirlə razıyam ki, bir çox müşahidəçilər də Putinin əvvəlki qədər güclü olmadığına inanır. Bu, bəlkə də qaçılmazdır. Putin siyasi arenada zəiflədi, çünki onun gücünü sürdürəcək varisi yoxdur. Putinin hakimiyyətdən gedəcəyi təqdirdə Rusiyanın zəifləyəcəyi qaçılmazdır. Amma Putinə qarşı müxalifət çox dağınıqdır və Rusiya heç vaxt Qərb xəttində funksional bir partiya sistemi inkişaf etdirməyib. Yəni effektiv alternativ hökuməti yoxdur. Bütün bunlar Putinin istefası ilə Rusiya hakimiyyətinin iflic vəziyyətə düşəcəyini və Yeltsin dönəminə geri dönəcəyini göstərir. Rusiyanın qərbyönümlü bir rəhbər tərəfindən düzgün idarə edilə bilməsi qeyri-realdır. Rusiyanın tarixi inkişafı və Qərbin ona qarşı olan geosiyasi münasibəti çətin ki belə bir inkişafı mümkün etsin.
Rusiya hakimiyyətini qərbyönümlü bir lider idarə etsəydi, bu, Rusiyanın Qafqazdakı rolunu necə dəyişdirərdi?
Qafqazda çoxları Putin hakimiyyətinin süquta uğramasından məmnun ola bilər. Ancaq burada ehtiyatlı olmaq da lazımdır. İrlandiyada belə bir məsəl var: "Yoldaş olduğun şeytan tanımadığından daha yaxşıdır". Azərbaycanın Qarabağ müharibəsində Rusiyanın müdaxiləsi olmadan qalib gəlməsi Putinlə yaxşı münasibətin olması ilə əlaqədardır. Təbii ki, Putin digər tərəfdən ermənilərin tam məğlubiyyətinin qarşısını aldı, lakin bu, Ermənistanın təslim olaraq orada daha çox qan tökülməsindənsə, yenidənqurma və infrastruktur işlərinin başlanmasına zəmin yaratdı. Putin hər şeydən əvvəl praqmatikdir. Azərbaycanın yüksələn iqtisadi və hərbi qüdrətini tanıdı və bunun üçün şərait yaratdı. Həmçinin o, Ermənistan kimi qeyri-sabit, asılı və funksional olmayan bir siyasi varlıqdan daha güclü, sabit və sülhsevər qonşu olan Azərbaycana hörmət edir. Putinin süqutu hazırkı administrasiyadan daha çox rus şovinisti ola biləcək və İrəvanı Moskvanın təsiri altına salmaq üçün yeni imkanlar axtaracaq rejimin meydana gəlməsi ilə nəticələnə bilər.
Müəllif: Elnur Ənvəroğlu
