Tanınmış fotomüxbir, National Geographic-in tədqiqatçısı və Ashoka Fondunun baş mütəxəssisi Reza Deqati Eurasia Diary-nin qonağıdır.
Reza Deqati 1952-ci ildə İranın Təbriz şəhərində anadan olub. Milliyyətcə azərbaycanlıdır. Reza dünyanın ən məşhur fotoqraflarından biridir. Onun fotoları National Geographic, GEO, Time Photo və bir çox digər nəşrlərin üz qabığını bəzəyir. S. Ya. Maksimişinin fikrincə, o, zəmanəmizin ən yaxşı reportajçı fotoqraflarından biridir.
Deqati, 1979-cu ildə radikal islamçıları hakimiyyətə gətirən çevrilişdən sonra İranı tərk edib.
Reza Deqati humanist fotoqrafdır. O, insanların faciəsini və qarşıdurmaları, bəşəriyyətin gözəlliyini işıqlandırır. Fotoqraflıqla yanaşı, xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olur. 2001-ci ildə uşaqların təhsili məsələləri ilə məşğul olan AINA xeyriyyə assosiasiyasını yaradıb.
2014-cü ildə Azərbaycana həsr olunmuş 2 kitabı qələmə alıb: Qara Yanvar hadisələri, Dağlıq Qarabağ müharibəsi və Xocalıdakı qətliamla əlaqəli "Atəşin zərifliyi" və "Körpələrin qətliamı". Həmçinin Petit Palais-də sərgi açıb.
- Cənab Reza, tez-tez Azərbaycana gəlirsiniz, xahiş edirəm deyəsiniz, hər dəfə bura gələndə nə hiss edirsiniz?
Reza Deqati: Azərbaycan mənim Vətənimdir. Burada hər şey mənim üçün əzizdir: doğma torpaq, doğma havası, ana dili. Mən çox şey görmüşəm, xüsusən son otuz ildə. Azərbaycan xalqının əzab-əziyyətini, alçaldıldığı illəri. Doxsanıncı illərdə Xocalıda baş verənlər, bütün bunlar yaddaşıma həkk olunub. İndi bir ekspert kimi danışmıram, ağrılarımı, adi bir insanın ağrılarını sizinlə bölüşürəm. Azərbaycan xalqı çox ağrı keçirdi, onların payına çox əzab düşdü. Bütün bunlar həm şeirdə, həm də bu ecazkar insanların musiqisində geniş əks olunur. Ancaq indi ürəyimdə tam əminliklə və sevinərək deyə bilərəm ki, azadıq, torpaqlarımız geri qaytarıldı. Bundan sonra da çiçəklənməyə və sevinməyə davam edəcəyik.
- Bu yaxınlarda Kəlbəcərdə olmusunuz. Gəlin səfəriniz barədə danışaq.
Reza Deqati: Bu, Kəlbəcərə ikinci səfərimdir. Məni həqiqətən heyrətləndirən ilk şey landşaftın gözəl mənzərəsi oldu, dağları sevirəm, dağlarda böyümüşəm, dağları gəzdim. Heyrətamiz mənzərə məni hər zaman özünə heyran qoyub.
Azad edilmiş ərazilərdə on gün səyahət etdim. Təəssüratlar əlbəttə ki, yalnız yaxşı şeylər deyil, yaddaşımda əzabların səsi eşidilir - dağılan evlər, tarixi abidələr və s.
Bilirsiniz, mən bu "insanları" hələ də anlaya bilmirəm, onların barbar hərəkətlərinin əsl izahını tapa bilmirəm. Axı baxın, onlar torpaqlarımızı işğal etdilər, özlərindən əvvəl orada yaşayanların evlərinə girdilər. Özləri üçün yaşayırdılar, ancaq torpaqlarımızdan çıxmaq üçün vədə tamam olanda, sadəcə olaraq özlərini qeyri-insan kimi aparmağa başladılar. Özlərinə aid olmayan evlər, dini ziyarətgahları, tarixi abidələri və s. yandırdılar.
İndi azad edilmiş bu gözəl ərazilərdə nə var? Onlardan sonra bir yığın daş və dağıntıdan başqa heç nə yoxdur. Bu, mədəni və tarixi irsimizin qəsdən məhv edilməsi idi. Bir daha soruşmaq istəyirəm ki, bu insanlar kimdir və hansı dinə aiddirlər? Onları bəsləyən heyvanları öldürdülər, əkmədikləri ağacları kəsdilər. Axı sadaladıqlarımın heç biri onlara aid deyil. Dünya birliyi buna susmamalıdır. Dünya həqiqəti bilməlidir.
Onlarla indi tanış olsaydım, ilk soruşacağım şey o olardı ki, bunu niyə edirsiniz? Nəyi və kimə sübut etməyə çalışırsınız?
- Reza müəllim, xahiş edirəm deyin, ermənilər niyə azərbaycanlılara bu qədər nifrət edirlər?
Reza Deqati: Söhbət əsnasında tam olaraq elə bunun üstünə gəlirdik. Bilirsiniz, hər şey tərbiyədən asılıdır. Mən populyar fotoqrafam, dünyanın bir çox media qurumu mənimlə əməkdaşlıq etməkdən məmnundur. Məşhur sənətkarlar, yazıçılar, kinorejissorlardan ibarət intellektual insanların daxil olduğu cəmiyyətin yüksək dairəsinə aidəm. Bir dəfə tədbirlərdən birində çox məşhur bir şəxsə sual verdim, indi onun barədə danışmayacam, hansı sual olduğunu da deməyəcəm. Mənə hər şeyin erkən uşaqlıqdan, tərbiyədən irəli gəldiyini deyəndə mənə təəccüblü gəldi. O mənə sözbəsöz bunları dedi: Reza, mən uşaq olanda təxminən 3-4 yaşım olardı, babam məni yanına çağırdı və dizləri üstə oturdub dedi: “Unutma oğlum, sən yalnız o zaman əsl kişi olacaqsan ki, bir türkün başını kəsəsən". Və bu şəxs hazırda ən aparıcı KİV-lərdən birinin baş redaktorudur.
Əslində, onlar yalnız bir fikrə - “Böyük Ermənistanı - dənizdən dənizə” yaratmaq fikrinə xidmət edirlər. Dinləmək və həqiqəti eşitmək istəmirlər. Bu anlaşılmazlıqları sülh yolu ilə həll etmək üçün dünyanın bütün arxivlərini açmaq lazımdır. Ədalətin bərpasının yeganə yolu budur, burada nəyin necə olduğu aydın şəkildə yazılıb. Ancaq problem məhz Ermənistanın arxivləri açmaqdan imtina etməsindədir. İndi sual yaranır, niyə? Deməli gizlədiləcək nəsə var, demək qorxacaq nəsə var. Axı, ədalətli olduğuna güvənən biri əsla həqiqəti açıqlamaqdan çəkinməz. Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan və Azərbaycan kimi dövlətlər arxivlərini açmağa hazırdır. Ermənistan bundan çəkinir və burada mənzərə aydındır.
- Azərbaycana tez-tez səfər edirsiniz, xahiş edirəm deyəsiniz, hələ çəkmədiyiniz lakin çəkmək istədiyiniz yerlər varmı?
Reza Deqati: Sizinlə səmimi olacağam, qaçqınların öz torpaqlarına, evlərinə qayıtdıqları anı çəkməyi ürəkdən istəyirəm. Bu mənim üçün ən gözəl an olacaq. Ədalətin bərqərar olmasına şahid olacağam.
- Cənab Reza, gəlin bir az da fransız mediası haqqında danışaq. Çox vaxt, yumşaq desək, ermənilərin yalnız ən yaxşı tərəflərini göstərən məlumatlar yayımlanır, lakin Azərbaycan xalqı ilə bağlı obyektivlik yoxdur. Bu barədə nə düşünürsünüz?
Reza Deqati: Gəlin düzünü danışaq. Fransada 500 mindən çox erməni yaşayır. Orada yaşayırlar, oxuyurlar, işləyirlər və təbii ki, siyasətçilər, yüksək rütbəli məmurlar və media arasında çoxluq təşkil edirlər. Maraqlı bir faktı deyim. Ermənilər heç vaxt qazanacaqları nəsə olmasa bir şeyi etməzlər. Onlar zamanla cəmiyyətin şüuruna təsir göstərməyin mümkün olduğunu anlayıblar və onun bəzi təbəqələrinə media vasitəsi ilə təsir etməyə çalışıblar. Onların arasında elələri çoxdur. Beləliklə, saxta xəbər yaymaq, cəmiyyətə biz azərbaycanlılar haqqında yalan məlumatlar vermək onlar üçün daha asandır. İndi məndən soruşacaqsız, insanlar onlara inanır?
Bəli, inanırlar. Medianın necə işlədiyini özünüz də yaxşı bilirsiniz. Ancaq vacib olan odur ki, biz susmamalıyıq. Bütün söylənilənlərə faktlarla cavab verməliyik, çünki həqiqət bizim tərəfimizdədir. Çox mərhəmətli, səbirli, dürüst bir xalqıq. Heç vaxt heç kimə zülm etmirik, əksinə hər zaman hər kəsə hörmətlə yanaşırıq. Məndən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi barədə soruşduqda açıq şəkildə cavab verirəm ki, bu barədə bildikləriniz doğru deyil. Bütün bunlar erməni tərəfinin uydurma "faktları"dır. İctimai rəy medianın təsiri ilə formalaşır, amma bir daha qeyd etmək istərdim ki, susmaq lazım deyil, insanları maarifləndirmək, xalqımıza və ölkəmizə ağrı-acını yaşadan ermənilərin işğalçı olduqlarını açıq-aşkar göstərən faktlar gətirmək lazımdır.
- Verilişdə olurmu ki, sizə nəyin deyilə biləcəyini və nədən çəkinməli olduğnuzu desinlər?
Reza Deqati: Xeyr, Fransada belə bir şey yoxdur.
Azərbaycan xalqına arzularınız:
Reza Deqati: Gələcək yalnız arzularının gözəl olduğuna inananlarındır. Uzun sürən otuz il ərzində torpağınızın qaytarılmasını gözləyirdiniz və bu arzunuz gerçəkləşdi. Açıq səma və uşaqlarınız üçün firavan bir gələcək arzulamağa davam edin. Şübhəniz olmasın, Azərbaycan hər zaman zirvədə olacaq.
https://www.facebook.com/search/top?q=reza%20photojournalist
https://www.instagram.com/rezaphotography/
Müsahibəni aldı: Cəmilə Çebotareva
Tərcümə: Gülnar Səlimova
