Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenka ilə üç saat yarımlıq görüşü uzun zamandan bəri nəzərdə tutulan Birgə Dövlət proqramının baş tutmasını reallaşdırdı. İki dövlət arasında imzalanan 28 bənddən ibarət birgə dövlət proqramı həm iqtisadi, həm də hərbi gücün artırılmasına yönəldiləcək. Bununla yanaşı, imzalanan sənəd hərbi təlimlərin həyata keçiriləcəyini nəzərdə tutur. Bu xüsusda prezident Putin görüş zamanı “Zapad-2021” hərbi təliminin bu il mütləq şəkildə keçirlməsini vurğulayıb. 

Əslində keçmiş kommunist sovet hakimiyyətini birbaşa dəstəkləməsə də, sovetlər birliyindəki birgə dövlətlər sistemini formalaşdırmağa çalışan Rusiya qitənin böyük bir hissəsinə təkbaşına sahib çıxa bilməyəcəyini anlamağa başlayıb. Bir tərəfdən federasiyanın tərkibindəki türkdilli dövlətlər, digər tərəfdən Qafqaz dövlətləri, Ukrayna və şərqdə Çin hər an ölkənin ərazi bütövlüyünə təhdid yarada biləcəyi halda, Rusiya bununla baş etmək üçün güc imkanlarını genlişləndirməyə çalışır. Hazırda Qərbin qara siyahısında yer alan Belarus Rusiyanın qanadı altına sığınır. Lakin bu birliyə qatılacaq növbəti qurbanların kimlər olacağı hələ bəlli deyil. Digər ortaya çıxan sual isə sinerji gücə sahib olmağa çalışan Rusiyanın aqressiv siyasətinin artması və bunun bilavasitə Qafqazda təzahür edə bilməsidir.  

Siyasi şərhçi Mətin Məmmədli məsələ ilə bağlı EdNews-a müsahibə verib. 

- Rusiya Belarusla uzun illər müzakirə mövzusu olan Birgə Dövlət proqramı barədə razılığa gəlib. Beynəlxalq arenada sıxışdırılan və təcrid edilən bu iki dövlətin məhz bu gün razılığa gəlməsini həmin təzyiqin nəticəsi saymaq olarmı?

- Son mübahisəli prezident seçkilərindən sonra daxildə ciddi xalq etirazları, xaricdən isə Qərbin təzyiqləri ilə üzləşən Lukaşenko hakimiyyətinin Rusiya ilə münasibətləri daha da dərinləşdirmək siyasətinin məntiqini anlamaq olar. Bununla Lukaşenko Moskvanın köməyi ilə hakimiyyətini bir müddət də qorumaq, iqtidardan getdikdən sonra isə özünün və yaxın ətrafının təhlükəsizliyini təmin etmək istəyir. Bu baxımdan iki ölkə arasında sazişlər paketinin imzalanmasında Qərbin Minskə təzyiqlərinin rolu böyükdür. Belə demək mümkündürsə Qərbin Lukaşenko hakimiyyətinə təzyiqləri rəsmi Minskin birtərəfli xarici siyasət prioritetinin müəyyənləşməsində ciddi rol oynadı. Proseslərin bu formada cərəyan etməsindən geosiyasi baxımdan udan tərəf hələ ki, Rusiyadır. Ancaq Moskvanın da sevincinin bu kontekstdə uzun müddət çəkəcəyini də düşünmürəm. 

- Sirr deyil ki, Putin SSRİ-nin dağılmasını ən böyük səhv və bəla hesab edərək, keçmiş sovet respublikalarının yenidən hansısa formada bir araya gəlməsini zəruri hesab edir. Bu mənada, Moskvanın Birgə Dövlətə yeni ölkələri cəlb etmək cəhdi nə qədər realdır? Növbəti qurban hansı dövlət ola bilər?

- Aydındır ki, postsovet məkanını Rusiya özünün birbaşa nüfuz dairəsi hesab edir və son 30 ildə bölgə ilə bağlı siyasətinin əsas məqsədi bu məkan üzərində təsir gücünü qoruyub saxlamaqdır. Xüsusilə də Putin hakimiyyətə gəldikdən sonra son 20 ildə bu siyasət daha fəal həyata keçirilir və Moskva post sovet məkanında strateji məqsədlərini reallışdarmaq üçün müəyyən geosiyasi layihələrə müəlliflik edir. Bu sırada Avrasiya İqtisadi İttifaqını, KTMT-ni və s. birlikləri misal göstərmək olar. Təbii ki, Rusiya SSRİ-ni əvvəlki kimi mümkün olmasa da hər hansı formada bərpa etmək istəyir, qeyd etdiyimiz geosiyasi layihələr də, Belarusla imzalanan son sazişlər də Moskvanın bu məqsədinin reallaşdırılmasına xidmət edir. Ancaq mən Moskvanın postsovet məkanı ilə bağlı böyük iddialarını reallaşdıracağına skeptik yanaşıram. Əsas səbəblər kimi isə Rusiyanın iqtisadi-texnoloji imkanlarının məhdudluğunu, daxildə ciddi iqtisadi-siyasi problemlərinin mövcudluğunu, ideoloji çəkiciliyinin olmamasını, bölgə dövlətlərinin fərqli xarici siyasət həyata keçirmələrini, beynəlxalq konyukturu göstərə bilərəm. Bu baxımdan Moskvanın Belarusla planlaşdırdığı birgə dövlətə başqa hansı dövləti daxil edəcəyi perspektivini qeyri-müəyyən hesab edirəm. 

- Rusiyanın Belarusla birləşməsi hərbi potensialın da güclənməsinə gətirib çıxaracaq. Bu mənada, Kremlin bu gün apardığı aqressiv siyasət növbəti hərbi müdaxilələrə gətirib çıxara bilərmi? Bu, bizə ilk növbədə Qafqaz acısından maraqlıdır. 

- Təbii ki, Rusiya Belarusla birləşmə prosesini uğurla başa çatdırmağa nail olarsa bu onun həm də hərbi baxımdan gücünün artmasına səbəb ola bilər. Hərbi baxımdan daha da güclənən Rusiyanın aqressiv siyasətinin artması da gözləniləndir. Bu baxımdan qeyd olunan məqam bizi də Qafqaz və post sovet ölkəsi olaraq narahat etməyə bilməz. Xüsusilə də Qərbin son illərdə Rusiyanın aqressiv siyasətinə adekvat olmayan “dişsiz” siyasəti də bu narahatlıqlarımızı artırır. Ancaq bütün hallarda düşünürəm ki, Rusiyanın da bölgədə gücü hüdudsuz deyil və Moskva da bu amili nəzərə alaraq region dövlətləri ilə münasibətlərində rasional qərarlar verəcək. Moskvanın post sovet məkanında yeni hərbi siyasi avantüralara getməsi ilk növbədə özünün həyati maraqları üçün ciddi təhdidlər yarada bilər.

Elnur Ənvəroğlu