Doktor Rafael Leal-Arkas  Londonun Kraliça Meri Universitetinin Avropa və  Beynəlxalq İqtisadi Hüquq üzrə professorudur.  O "Eurasia Diary"yə dünya energetikası haqqında eksklüziv müsahibə verib.

Eurasia Diary: Bakıda "Dayanıqlı inkişaf üçün enerji" VII beynəlxalq forumu keçirilir. Bu haqda nə deyə bilərsiniz?

 Rafael Leal-Arkas: İlk növbədə məni buraya dəvət etdiyinizə görə çox sağ olun. Bu 3-cü forumdur ki, mən iştirak edirəm. Birincisi, 2014-ci ildə Hammametdə,  Tunisdə baş tutub, ikincisi  İrəvanda,  Ermənistanda ötən il olub və üçüncüsü  Bakıda, Azərbaycanda keçirilir. Konfransın keçirilməsində məqsəd  dayanıqlı enerji ilə maraqlanan mütəxəssislər, alimlər və tədqiqatçıları bir araya gətirməkdir.  Niyə bu əhəmiyyətlidir? Bu gün 1,4 milyard insan enerjiyə girişə malik deyil. Bu hal dünyanın iki müxtəlif zonasında: Afrika Saxarası və Asiyanın cənubu, Cənubi Asiya və cənub-şərqi Asiya ölkələrində mövcuddur. Hal-hazırda ən böyük problemlərdən biridir.

Eurasia Diary: Gəlin,  Böyük Britaniya haqqında danışaq.  Britaniya Avropa Birliyindən çıxandan sonra nələr baş verəcək? Hazırda vəziyyət necədir?

Rafael Leal-Arkas: Avropa ittifaqında 4 əsas problem mövcuddur. Birinci - Breksit,  23 iyunda Böyük Britaniyada 2016-cı ildə Avropa ittifaqına üzvlük haqqında referendum keçirildi və onlar "leyhinə" səs verdilər. Biz bunun nə vaxt baş verəcəyini bilmirik. Çox gümanki, 2 il sonra olacaq. 

İkinci problem - immiqrasiya. İnsanlar əsasən Suriyadan Türkiyəyə və oradan Yunanıstana, Almaniyaya və Avropa ittifaqının başqa ölkələrinə gəlirlər.

Üçüncü məsələ- iqtisadiyyatdır və xüsusilə vahid valyutadır - "avrodur". İnsanların çoxu  mübahisə edir ki, inteqrasiya şəraitində Avropa Birliyinin problemləri vahid valyutaya görə olur. Bəzi insanlar iddia edirlər ki, məsələn, Nobel mükafatının laureatı  Cozef Stiqlis deyir ki, avro Avropa Birliyinə son qoyacaq.

Son problem - işsizlikdir. Avropa ittifaqının bəzi  ölkələrində, xüsusilə İspaniyada, Yunanıstanda, İtaliyada və Portuqaliyada gənclərin arasında işsizlik 50 faizə çatır. Bu faciədir və ən böyük problemlərdən biridir.

Eurasia Diary: Sizcə, bütün bu problemləri Avropa, İngiltərə və ABŞ özü yaradıb? Toni Bleyer bildirirdi ki, Səddam Hüseyndə  çoxlu  kimyəvi  və bioloji silahlar var. Amma heç kəs belə bir şey  aşkar etmədi. Bu barədə  nə deyə bilərsiniz?

Rafael Leal-Arkas: Siz tamamilə haqlısınız. ABŞ və Böyük Britaniya kütləvi silah məhv etmə səbəbilə İraqa soxuldu, amma biz bilirik ki, orada elə bir silah yox idi. Mənim fikrimcə, əsl biabırçılıqdır. Qərb müsəlman, ərəb millətiylə biabırçı rəftar etdi.  İraq indiki halda səbəbsiz yerə məhv edilib. Ona görə ki, orada kütləvi  silah yoxdur, bu gün biz Qərbin İraqdakı uğursuz siyasətini müşahidə edirik.

Eurasia Diary: İngiltərənin indiki baş naziri Tereza Mey Böyük Britaniyanın Avropa Birliyindən çıxmağının qarşısının almaq üçün hansı təşəbbüslər həyata keçirməyə  hazırlaşır?

Rafael Leal-Arkas: Mən bilirəm ki, Böyük Britaniyanın yeni baş naziri Tereza Mey Breksit tərəfdarıdır. O Böyük Britaniyanın Avropa Birliyindən çıxışını dəstəkləyir. Biz bilmirik, bu nə vaxt, hansı şəraitdə olacaq.  O yaxın vaxtlarda dedi ki, 2017-ci il mart ayında Böyük Britaniyanın çıxışına hazırlaşmaq üçün Avropa Birliyi ilə danışıqlara başlayacaq. Bu olacaq, amma heç kim bilmir, necə olacaq.

Eurasia Diary: Siz dediniz ki, Ermənistanda "Dayanıqlı inkişaf üçün enerji" 2-ci Beynəlxalq energetika konfransında olmusunuz. Siz  Ermənistanda zədələnmiş  atom stansiyası haqqında nə düşünürsünüz? Yaponiyada Fukusimaya oxşar  daha bir nüvə qəzası olacaqmı?

Rafael Leal-Arkas: Mən çox ümid edirəm ki, olmayacaq. Fukusima Yaponiyanın atom energetikasında olan qəzanın ən dəhşətli nümunəsi idi. Məhz ona görə,  Avropa ölkələri atom energetikasının xeyiri haqqında müxtəlif fikirlərə malikdirlər. Bəzi  ölkələr nüvə enerjisinin xeyrinə çıxış edir, başqalar isə buna qarşıdır.

Eurasia Diary: Bu konfransa əsaslanaraq,  Parisdəki energetika konfransından sonra sizcə davamlı enerjinin gələcəyi var?  Sizcə, ABŞ demək olar ki, üçüncü dünya ölkələrinin təbii resurslarından havayı istifadə edir?

Rafael Leal-Arkas: İqlim dəyişiklikləri məsələləri üzrə razılaşma 2015-ci ilin dekabrında və 206-cı ilin oktyabrında Parisdə əldə edildi. Bu yaxşı haldır. Birinci dəfədir ki, beynəlxalq cəmiyyət iqlim dəyişikliyinin nəticələrini qəbul etməyə ciddi şəkildə qərar verdi.

Mən gələcəyə çox optimist baxıram, çünki ilk dəfə bizdə iqlim üzrə rəsmi sənəd var və sürətlə reallaşdırılacaq. Çoxlu  yenilənən enerji mənbələri var və bu yalnız Qərb üçün yox, bütün insanların xeyrinədir.  

Eurasia Diary: Cənubi Qafqazda və bütovlükdə MDB-də energetikanın davamlı inkişafının potensialını necə qiymətləndirirsiniz?

Rafael Leal-Arkas: Azərbaycan yanacağın neft və qaz kimi mənbələrinə malikdir. Mən hesab edirəm ki, iqlim dəyişikliyinin nəticələrini yumşaltmaq, irəli hərəkət etmək üçün yenilənən energetikaya tədricən sərmayə qoymaq lazımdır.

​Tərcümə:Vüsalə Əlövsətqızı