Xəbər verdiyimiz kimi, İran İslam Respublikasının Ali rəhbəri Ayətullah Əli Xameneinin müşaviri Əli Əkbər Vilayəti noyabrın 20-də ölkəsinin Azərbaycanla münasibətləri ilə bağlı bir sıra açıqlamalar verib.
Qəribə məqamsa bundan ibarətdir ki, Vilayətinin bəyanatları İran rəsmilərinin son dönəmlərdə Azərbaycana qarşı yönələn ritorikasından xeyli fərqlənib. Belə ki, Azərbaycanı İranın “göz nuru” adlandıran Vilayəti qeyd edib ki, Azərbaycana xarici hücum olacağı təqdirdə belə, ölkəsi rəsmi Bakının yanında olacaq. Bu cür açıqlamalar İranın apardığı ikili siyasətdir yoxsa səmimiyyət?
Ednews məsələ ilə bağlı politoloqların fikirlərini öyrənib. Cavabları təqdim edirik.
Politoloq Sədrəddin İsmayılov qeyd etdi ki, rəsmi Tehran Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq, gərginliyi aradan qaldırmaq istəyir.
“Vilayəti məlum açıqlamasında həmişə Azərbaycanın yanında olduqlarını iddia edir. Ancaq ötən müddətdə hadisələr sübut edib ki, Tehran hakimiyyəti heç vaxt Azərbaycanın yanında olmayıb - nə Azərbaycan torpaqları Ermənistan və havadarları tərəfindən işğal olunanda, nə 44 günlük müharibə zamanı, nə də ötən iki ilə yaxın dövrdə. Heç şübhəsiz, İran hakimiyyəti daxilində Vilayətinin böyük nüfuzu var. O, faktiki olaraq ölkənin xarici işlər naziri vəzifəsini də yerinə yetirir. Onun münasibətlərin gərginləşməsinin qarşısını almaq üçün nüfuzundan indiyədək istifadə etməməsi də təəccüblüdür. Çünki belə bir açıqlama ilə çıxış edən dövlət rəsmisi bu addımı çoxdan atmalı idi. Bununla belə, onun açıqlamasını həm də İranın ali rəhbəri ilə razılaşdırılmış ismarıc olaraq da qəbul etmək olar”.
Siyasi ekspert Amid Əliyev açıqlamasında bildirdi ki, Vilayətinin Azərbaycan haqqında verdiyi bəyanatda sual doğuran məqamlar var:
“Birincisi onu demək lazımdır ki, bu bəyanatı dini rəhbərin özü tərəfindən verilsəydi daha məntiqli olardı. Çünki, Azərbaycana qarşı təhdid dolu tvitlər yazan dini rəhbərin də münasibətlərin normallaşmasına xidmət edən bəyanatların özü tərəfindən verilməsi lazımdır. İkincisi, Vilayəti həmin şəxsdir ki, Azərbaycana qarşı təhdidləri səsləndirmiş, Ermənistanı İranın qırmızı xətti adlandırmışdır. İndi isə Azərbaycan xalqını İranın gözü adlandırır.
Birdən-birə İranın mövqeyinin bu qədər kordinal olaraq dəyişməsi heç şübhəsiz ki, Azərbaycanın dəyişməz prinsipial mövqeyi ilə bağlıdır. Praqa və Soçi görüşlərindən sonra Fransa ilə eyni zamanda Ermənistana dəstək göstərən İran sonda bütün cəhdlərin mənasız olduğunu anladı. İran başa düşdü ki, Azərbaycan ona qarşı sərgilənən fars, şovinist siyasətinə qarşı daha ciddi və təhlükəli cavab mexanizminə malikdir. Belə ki, İranda baş vermiş daxili narazılıqların əsas sosial bazasını məhz azərbaycanlılar təşkli edir. Ölkə başçısının son çıxışlarında səsləndirilən dəstək xarakterli elementlər isə bu mübarizənin miqdarını daha da genişləndirdi. Məhz buna görə Vilayəti şirin dili ilə azərbaycanlıları tərifləməyə başlayıb. Amma, Vilayətinin sözləri sonradan atılmış daşa bənzəyir. Əgər bu bəyanat müharibə vaxtı Azərbaycanın qələbəsini dəstəkləmək üçün verilsəydi məntiqli olardı. İndi isə Azərbaycanın İsrail və Fələstinlə yaxınlaşan münasibətləri, Avropada artan nüfuzu və beynəlxalq dəstək fonunda belə bəyanatları səsləndimək daha çox peşmançılığı xarakterizə edir”.
Politoloq Elxan Şahinoğlunun sözlərinə görə Vilayəti bununla demək istəyib ki, İranda yaşayan əsas etnik qrupları din və məzhəb birləşdirir. Halbuki, İranda fərqli dinlərə və məhzəblərə bağlı etnik qruplar da var, sadəcə Vilayətinin hazırki məqaləsi azərbaycanlıların könlünü almaq məqsədi daşıdığından şiəlik ön plana salınıb.
“Əks halda Azərbaycan torpaqlarının işğalına uzun onilliklər dözümsüz yanaşar, məscidlərin dağıdılmasına görə Ermənistanı küncə sıxışdırardılar. Bunların heç biri olmadı. Vilayəti keçmiş illərdə nə azərbaycanlı olduğunu deyər, nə azərbaycanlıların, o cümlədən Şah İsmayıl Xətainin rolundan ağız dolusu danışardı, sadəcə quyruqları qapı arasında qaldığından belə bir məqaləyə ehtiyac duyublar. Belə məqalələrlə bizi aldatmaq mümkün deyil, qonşumuzun xislətinə bələdik”.
Oğuz Ayvaz
