İranda ardı-arası kəsilməyən nümayişlər və etirazlar molla rejimini represiyyaları və təzyiq metodlarını daha da kəskinləşdirməyə vadar edib.
Ölkənin bir çox şəhərlərində kütləvi nümayişlər və aksiyalar qarşısında tab gətirə bilməyən SEPAH və digər təhlükəsizlik qüvvələri artıq nümayişçilərə qarşı açıq şəkildə silahdan istifadə edirlər. Xeyli sayda insanın həlak olmasına və yaralanmasına səbəb olan qanlı iğtişaşlar daha çox qeyri-fars millətlərin yaşadığı bölgələrdə müşahidə edilir. Ölənlər arasında uşaqlar və gənclər çoxluq təşkil edir.
Bununla bərabər, insan hüquqları təşkilatlarının məlumatlarına görə, rejim tərəfindən həbs olunan 10 mindən çox şəxs həbsxanalarda müxtəlif işgəncələrə və qeyri-insani rəftarlara, hətta cinsi istismara belə məruz qalırlar.
“Ərk” İnsan Haqqları cəmiyyətinin rəhbəri, hüquq müdafiəçisi Jalə Təbrizi Ednews-a açıqlamasında qeyd edib ki, molla rejiminin represiyyalarında daha çox qeyri-fars millətləri yer alırlar.
Onun sözlərinə görə, öz haqqlarını tələb edən insanlar uzun müddət zindanlara salınırlar və orada onları mənəvi cəhətdən alçaldırlar.
“İranın hər bölgəsində rejim tərəfindən təzyiqlər və basqılar artıbdır. Bu gün biz daha çox meydanlarda qeyri-fars millətlərin etirazlarını görürük. Qırx il ərzində öz mədəni və ana dili hüquqları uğrunda mübarizə aparan müxtəlif xalqların nümayindələri həbs edilirlər, işgəncələrə məruz qalırlar və edam edilirlər. Nəinki mədəni hüquqlar, hətta onların siyasi, sosial və mədəni hüquqları da tapdalanır. Müxtəlif xalqların yaşadığı bölgələrdə yoxsulluğun və sosial-iqtisadi problemlərin artmasına bilərəkdən şərait yaradırlar. Onların heç bir məsələsinə və probleminə çözüm tapılmır. Məhz bu səbəblərə görə, bu günlərdə kürdlər, ərəblər, bəluclar, türkmənlər və Azərbaycan türkləri küçələrə axışıb nümayişlər və etirazlar keçirirlər. Kürdlərin yaşadığı ərazilərdə insanlar artıq səngər qurub rejimin təhlükəsizlik qüvvələrinə qarşı ciddi şəkildə mübarizə aparırlar. Rejim onların etirazlarını yatırmaq üçün silahdan istifadə edir. Bundan əlavə, Ərdəbildə mədrəsədə təhsil alan qızlar şüarlar səsləndirdikləri üçün həbs olunublar. Həbs olunanlar arasında Üsra Pənah adlı qız işgəncələr nəticəsində həyatını itirib. Bu rejim öz vətəndaşlarının qanını tökməyə adət edib”.
Jalə Təbrizi, həmçinin vurğulayıb ki, BMT-in İnsan Hüquqları Təşkilatı, Amnesty İnternational və digər insan hüquqları təşkilatları İranda rejim tərəfindən tətbiq edilən represiyyalar, cinayətlər və qeyri-insanı əməllər barədə genişmiqyaslı sənədlər tərtib edib.
Azərbaycan türklərinin hüquqlarının pozulmasına münasibət bildirən hüquq müdafiəçisi Tehranın uzun müddət Cənubi Azərbaycanda əhalinin demoqrafik tərkibinin dəyişməsi istiqamətimdə gördüyü işlər barədə məlumat verib.
“Təbriz, Ərdəbil, Urmiya və digər şəhərlərdə insanlar işsizlikdən və iqtisadi problemlərdən əziyyət çəkirlər. Mərkəzi hakimiyyət də məqsədyönlü şəkildə yerli sakinlərin sosial-iqtisadi problemlərini həll etmir. Buna görə də Azərbaycan türkləri məcburiyyət qarşısında öz isti ocaqlarını tərk edirlər və ölkənin mərkəzi vilayətlərinə köçürlər. Bunundan əlavə, Urmiya gölünün qurudulmasını da bura daxil etmək lazımdır. Çünki su çatımamazlığı nəticəsində əkinə yararlı olan münbit torpaqlar məhv olub. Eyni zamanda Təbrizdə və Azərbaycan türklərinin məskunlaşdığı digər şəhərlərdə yerləşən universitetlərdə təhsil almaq üçün öz millətimizin nümayindələrinə az yer verilir. Bu universitetlərdə daha çox fars məntəqələrdən gələn tələblər təhsil alırlar. Azərbaycanlı gənclər isə Tehran, Həmədan, Məşəd və digər mərkəzi şəhərlərdə ali təhsil almağa məcbur olurlar. Hətta onu da qeyd edim ki, bu şəhərlərdə keçirilən aksiyalarda və nümayişlərdə iştirak edən tələblərin əksəriyyəti Azərbaycanlılardırlar”.
Sonda Jalə Təbrizi beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən İran üzərində yeni sanksiyaların tətbiq edilməsini zəruri hesab edib.
“Beynəlxalq insan hüquqları ilə məşğul olan qeyri-hökumət təşkilatlarının tələbi ilə BMT-nin İnsan Hüquqları Təşkilatının Cenevrə şəhərində İranda insan hüquqlarının tapdalanması və pozulması ilə bağlı fövqalade iclas keçiriləcək. Bu iclasın sonunda bəyanatın qəbul edilməsi gözlənilir. Çox istərdim ki, bu bəyanatda İslam Cümhuriyyətinin rəhbərliyinə qarşı sanksiyaların tətbiqi ilə bağlı maddə qeyd edilsin. Bununla bərabər, bəyanatda qeyri-fars millətlərinin ayrı-seçkilik və irqçilikdən əziyyət çəkmələri də yer almalıdır”.
Yunis Abdullayev
