Azərbaycanla Türkmənistan arasında energetika sahəsində üçtərəfli anlaşma memorandum imzalanıb.
Türkiyə Prezidenti Rəcəp Tayyip Ərdoğan isə qeyd edib ki, yaxın zamanlarda Türkmənistandan alınan təbii qaz Cənubi Qafqaz və Türkiyə üzərindən Qərb bazarlarına yol tapacaq.
Bundan əlavə, Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv olan Türkiyə, Azərbaycan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Qırğızıstan, eləcə də Özbəkistan arasında ümumi enerji dəhlizinin yaradılması üzərində danışıqların aparılması da gözlənilir.
Bəzi ekspertlərin fikirlərinə görə, Mərkəzi Asiya qazının Türkiyə və Avropa bazarlarına nəql edilməsi Azərbaycan üçün iqtisadi imkanlar yaradacaq, o cümlədən Türkiyənin regionda iqtisadi enerji təsirini daha da artıracaq.
Ankara, Bakı və Aşqabad arasında imzalanan üçtərəfli memorandumun önəmli priotetlərini şərh edən Neft Araşdırmaları Mərkəzinin sədri İlham Şaban Ednews-a açıqlamasında qeyd edib ki, Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri Türkmənistanla qaz əməkdaşlığına dair imkanlar üzərində tədqiqat aparmağa çalışırlar.
“2007-ci ilin mart ayından bəri Türkmənistan bu və ya digər şəkildə öz təbii qazının şaxələndirilməsində maraqlıdır. Hesab edirəm ki, Türkmənistan öz qazını Xəzər dənizi üzərindən Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazisi vasitəsilə Qərbin enerji bazarlarına nəql edə bilər”.
Ekspertin fikrincə, Türkmən qazının Avropa bazarlarına çıxarılması istiqamətində bir sıra variantlar nəzərdən keçirilə bilər.
“Birinci variant quru yoludur, yəni Türkmənistan və İran arasında iki qaz kəməri mövcuddur. Bu iki qaz kəmərin ümumi buraxılış gücü 16 milyard kub metrə bərabərdir. Müəyyən dəyişikliklər şərti ilə Türkmən qazı İran vasitəsilə beynəlxalq bazarlara çıxarılması mümkündür. Eyni zamanda İran və Azərbaycan arasında yeni magistral qaz kəməri də çəkilə bilər. Bu kəmərin çəkildiyi təqdirdə Türkmən qazının Cənubi Qaz Dəhlizi vasitəsilə müəyyən rejimdə ixracını ehtimal etmək olar. Hətta Türkmən qazının 1 və ya 2 milyard kub metr civarında nəqli üçün hazırki infrastruktur yetərlidir. Digər marşrutlar Xəzər dənizinin dibi ilə qaz kəmərinin çəkilməsi və ya bu dənizin üzərindən qazın gəmilər vasitəsilə daşınmasına da nəzər yetirmək lazımdır. Bu marşrutlardan hər hansı biri komersiya baxımından satıcı və alıcı olan tərəfləri qane edərsə, o da gələcəkdə vəsiqə qazanacaq”.
İlham Şaban Türkmənistan qazının Avropanın qaz ehtiyanın neçə faizini ödəcəyini müəyyən edən dəqiq məlumatlarının olmadığını bildirib.
“Türkmənistan dünyanın dördüncü qaz ölkəsidir. Türkmənistan hökumətinin rəsmiləri deyirlər ki, onlar Avropanı təxmini 30 il qazla təmin eləyə bilərlər. Ancaq məsələ burasındadır ki, bunun nəzəri baxımdan nə dərəcədə mümkün olacağı ilə bağlı real fakt ortalıqda yoxdur. Sual qoymaq lazımdır ki, Türkmən qazı hansı həcm dəyərində Avropa bazarına daşına bilər? Bir milyard və ya on milyard da daşına bilər, hətta istədikləri halda bunu 100 milyard həcm civarında olması ilə bağlı dəqiq cavablar tapmaq mümkün deyil. Bu keyfiyyətli infrastrukturun özündən asılıdır. Bu infrastrukturun nə vaxt yaradılacağı, 50 və ya 60 il sonra yaradılacağı ilə bağlı konkret məlumatlar da yoxdur. Bir məsələyə də diqqət yetirmək lazımdır ki, 2050-ci ildə sonra Avropa xarici ölkələrdən qaz idxalını qadağan edəcək”.
İlham Şaban Mərkəzi Asiya ölkələri ilə enerji dəhlizinin yaradılması barədə də danışıb. Onun sözlərinə görə, Mərkəzi Asiya ölkələri ilə enerji dəhlizinin yaradılması və ya bu regionda yerləşən ölkələrin enerji resurslarının Xəzər dənizi üzərindən Azərbaycana, Gürcüstana və Türkiyəyə, o cümlədən Avropaya daşınması ilə bağlı məsələlər hələ də mücərrəd görünür.
“Nə Qazaxıstanın, nə də Özbəkistanın yaxın illər ərzində özlərini qazla təmin etmək imkanları yoxdur. Özbəkistanın özü bu il qaz idxalçısına çevrilib. Çünki bu ölkənin özündə 20 milyard kub metr civarında qaz çatışmazlığı var. 2025-ci ildən sonra Qazaxıstanda da qaz çatışmazlığı məsələsi ortalığa çıxacaq və qaz idxalçısına çevriləcək. Mərkəzi Asiya regionunda yalnız Türkmənistan öz qazını nəql etmək potensialına malikdir. Hazırda böyük enerji dəhlizi ilə bağlı illuziya yaratmaq mənasızdır”.
Yunis Abdullayev
.jpg)
